مقدمه:

یکی از نهادهای حقوقی مورد پیش بینی قانون گذار در قانون طلاق است که دارای انواع طلاق رجعی و بائن می باشد و راهی است که زوجین می توانند، در عقد نکاح دائم، به وسیله آن، به زندگی مشترک خود به دلایل مختلف، پایان دهند که متاسفانه امروزه در جامعه رواج یافته است.

همه چیز را در مورد حقوق خانواده بدانید

بدین جهت با توجه به شیوع این نهاد در جامعه بهتر است افراد در خصوص قواعد و تشریفات آن اطلاعات لازم را داشته باشند که مبادا کثرت طلاق در جامعه به سهولت اجرای آن منجر شده و مقررات آن اجرا نشده و در نهایت نتایج غیر قابل جبرانی را در پی داشته باشد.

قواعد و تشریفات انجام طلاق، در قانون مدنی، ذکر شده که از جمله آن ها اقامه صیغه طلاق و وجود شاهد هنگام جاری شدن و ثبت صیغه طلاق می باشد. شاهد طلاق، از حیث جنسیت و تعداد، دارای قواعد مشخصی بوده و هر شخصی که قصد طلاق دارد، باید، شرایط و قواعد شاهدان طلاق را مورد توجه قرار دهد.

بنابراین در این مطلب قصد داریم، در خصوص شاهد طلاق، صحبت کنیم، لزوم وجود آن را بگوییم و بررسی کنیم که شرایط حضور شاهد برای ثبت طلاق چیست؛ در نهایت، در خصوص تعداد شاهدان، جنسیت آن ها و اینکه آیا زن نیز می تواند، در این خصوص، شاهد باشد یا خیز توضیح دهیم.

علی رغم این که زوجین مراحل طلاق را انجام داده باشند، اما در صورت عدم رعایت شرایط شرعی و قانونی نمی‌توان گفت که طلاقی بین زوجین واقع شده است. حتی در صورت وقوع طلاق نیز، این طلاق شرعا صحیح نیست و منجر به از بین رفتن رابطه محرمیت بین طرفین نخواهد شد.

مجموعه‌ای از شرایط و تشریفات باید برای صحت طلاق رعایت شوند و از نظر قانونی طلاق باید در محضر به ثبت رسیده و آداب شرعی آن رعایت شود. به این صورت که زوجین با خواندن خطبه طلاق و یا دادن وکالت به سردفتر، صیغه طلاق را جاری نموده و در این صورت قانونی و شرعی، طلاق انجام شده است.

در زمان ثبت طلاق در محضر، بایستی حداقل دو نفر مرد به عنوان شاهد حضور داشته باشند تا به نحوی نظاره گر جاری شدن صیغه طلاق بین زوجین باشند. در همه انواع طلاق اعم از طلاق توافقی و طلاق‌های یک طرفه، حضور شاهد در زمان طلاق اجباری است و در صورت نبود شهود، سردفتر امکان ثبت واقعه طلاق را ندارد.

شرایط شاهدان طلاق چیست؟

طبق ماده ۱۱۳۴ قانون مدنی: «طلاق باید به صیغه طلاق و در حضور دو شاهد طلاق (لااقل دو نفر مرد عادل) که طلاق را بشنوند واقع گردد.»

مشاهده ی دوره جامع حقوق مدنی

 شاهدین طلاق باید دارای برخی از خصوصیات باشند تا بتوانند به عنوان شاهد در مراسم طلاق حضور یابند:

1. مرد بودن ۲ شاهد: شاهدین طلاق حتما باید مرد باشند و ۱۸ سال تمام یا بیشتر باشند.
2. عاقل باشد: با توجه به اینکه در ماده فوق الذکر آمده است که شاهد باید صیغه طلاق را بشنود، یعنی آگاه باشد که این مراسم برای طلاق است.اگر فردی دارای جنون ادواری  است در حالت افاقه می تواند شاهد عقد باشد. اما مجنون دائمی نمی تواند شاهد طلاق باشد. همچنین فرد سفیه (کسی از تصرف در اموال یا انجام معامله ممنوع است) می تواند شاهد طلاق باشد زیرا او تنها در خصوص امور مالی دارای محدودیت و ممنوعیت هایی است.
3. عادل باشد: عادل کسی است از نظر شخصی که بر عدالت گواهی می دهد، اهل گناه نباشد. یعنی مرتکب گناه کبیره نشود و بر گناه صغیره اصرار نداشته باشد.
4. ایمان داشته باشد
5. شاهدین زن و شوهر را بشناسند: این شناسایی به معنی یک شناخت کامل از خصوصیات زوجین نمی باشد، صرفا نام آن ها را بداند و این زن و شوهر را از باقی افراد تشخیص دهد کفایت می کند. لذا شناخت دقیق الزامی نیست.

اگر بعد از شهادت شهودگر مشخص شود که شاهدین طلاق هریک از خصوصیات مذکور را دارا نیستند، طلاق باطل است. همچنین اگر زن یا شوهر متوجه این موضوع شوند پس از اینکه عدم وجود شرایط شهود را اثبات نمودند، می توانند از مقام صلاحیت دار تقاضای بطلان طلاق را نمایند.

سوالی که در مورد وصف عدالت شاهدان  با توجه به توضیح فوق ممکن است مطرح شود این است که ما از کجا می توانیم اطمینان حاصل کنیم که شاهدان مرتکب گناه کبیره نمی شوند؟

درپاسخ باید گفت در خصوص عدالت شاهدان طلاق تحقیق لازم نیست و صرف عدم مشاهده ی گناه کبیره از آنان کافی است به عبارت دقیق تر؛ عدالت شاهد طلاق، شرط واقعی است و هرگاه در ظاهر اثباتِ عدالت شود تحقیق لازم نیست.

علت لزوم حضور شاهد برای ثبت طلاق چیست؟

در پاسخ به این پرسش، باید گفت، قانون گذار، طلاق را منوط به طی تشریفاتی کرده است تا از اینکه زن و شوهر، بی دلیل و با عجله، اقدام به جدایی از هم کنند، جلوگیری نماید. چرا که نهاد خانواده، در قانون و شرع مقدس، محترم بوده و اکثر قوانین، در راستای حفظ استحکام آن می باشند.

از دلایل دیگر لزوم حضور شاهدان طلاق که به صراحت در ماده 1134 قانون مدنی آمده نیز، می توان، به این موضوع، اشاره کرد که این امر، در راستای پیش گیری از انکار جاری شدن صیغه طلاق، توسط یکی از طرفین است.

آیا شاهد طلاق می تواند زن باشد؟

خیر؛ طبق نص صریح قانون مدنی شاهد طلاق بایستی مرد باشد.

آیا دفترخانه ای مجاز است خواهان حضور بیش از دو شاهد مرد شود؟

با توحه به اینکه در ماده 1134 قانون مدنی بیان شده است که لااقل دو شاهد عادل مرد بنابراین دفترخانه ها می توانند بیش از دو شاهد بخواهند که با توجه به رواج طلاق امروزه اغلب دفترخانه ها خواهان حضور 3 شاهد عادل مرد می شوند.