مقدمه:

در میان اسناد تجاری چک از اهمیت بیشتری برخوردار است و سندی لازم الاجرا می باشد و از آن جا که قابلیت تعقیب کیفری را نیز دارد در میان افراد از محبوبیت بیشتری نسبت به برات و سفته برخوردار است.

با این حال در سال های گذشته به علت عدم آگاهی افراد نسبت به قوانین مختص به چک و تبعات صدور چک بلا محل باعث شده که چک های زیادی برگشت بخورند و پرونده های بسیاری با موضوع چک برگشتی در سیستم قضایی کشور ما تشکیل شده است.

بنابر این در سال ۹۶ بانک مرکزی با هدف کاهش چک های برگشتی سامانه صیاد را ایجاد کرد و اقدام به صدور چک هایی از طریق این سامانه کرد که چک صیاد نام دارد که ما در این مقاله به توضیح و تفسیر این نوع چک و نحوه گرفتن آن و تفاوتش با چک های سنتی میپردازیم.

چک صیادی چیست ؟

بانک مرکزی در سال ۹۶ به منظور کاهش پرونده های چک برگشتی و کنترل معاملات با چک سامانه ای را راه اندازی کرد که تحت نظارت خود به افراد صاحب صلاحیت چک بدهد که به این سامانه، سامانه ی صدور یکپارچه دسته چک و به اختصار سامانه صیاد گویند.

بر اساس ماده ۶ قانون جدید چک «بانک ها مکلفند برای ارائه دسته چک به مشتریان خود، صرفا از طریق سامانه صدور یکپارچه چک (صیاد) نزد بانک مرکزی اقدام نمایند ….».
بنابراین برخلاف گذشته که ابتکار عمل احراز شرایط درخواست کننده چک در اختیار شعب بانک ها بود بر اساس قانون جدید و با راه اندازی سامانه صیاد و لزوم صدور چک صیاد از طریق این سامانه ابتکار عمل از شعب بانک ها خارج شده و بانک مرکزی رأسا بر روند صدور دسته چک و احراز صلاحیت متقاضیان دسته چک نظارت میکند.

به طور کلی این نوع چک نوع جدیدی از چک است که از سامانه صیاد تحت نظارت مستقیم بانک مرکزی گرفته میشود.

ویژگی های ظاهری چک صیاد:

۱- تمامی چک های صیادی فارق از این که از چه بانکی باشند به رنگ بنفش می باشند.
۲- دارای کد شناسه ۱۶ رقمی می باشند که این مزیت را به دارنده چک میدهند که میتواند حساب صادر کننده چک را استعلام کند و بعد از آن نسبت به قبول اقدام کنند.
۳- در ذیل این دسته از چک ها درج شده کار سازی چک منوط به ثبت در سامانه صیاد است.
۴- استفاده از ریز نوشت I.R.IRAN در روی چک صیاد به رنگ سبز می باشد.
۵- در قسمت پایین سمت چپ چک لوگوی آبی رنگ چکاوک، درج شده.
۶- در پشت چک از ریز نوشت I.R.IRAN به رنگ قرمز استفاده شده.
۷- در پشت چک صیادی بارکد QR جهت اتصال به سامانه وضعیت اعتباری وجود دارد.

روش احراز هویت یا تایید چک توسط انتقال دهنده و انتقال گیرنده در سامانه صیاد:

بر اساس قانون جدید تایید این نوع چک از طریق سامانه صیاد و یا پیچک الزامی است در نتیجه جهت ثبت، تایید دریافت و انتقال این چک ها ابتدا باید هویت شخص صاحب حساب یا دارنده چک در سامانه مشخص گردد که این کار به کمک ورود اطلاعات یکی از کارت های بانکی از طریق اپلیکیشن های معتبر که در سایت شاپرک نام برده شده و یا از طریق اینترنت بانک ها و همراه بانک ها امکان پذیر است، فقط باید به این نکات توجه کرد که:

اولا کارت بانکی مورد نظر باید دارای رمز دوم و رمز پویا باشد، ثانیا شماره سیم کارت موجود در تلفن همراه که در سامانه صیاد وارد و ثبت میشود به نام شخص متقاضی باشد و در نهایت پس از وارد کردن کد ملی، شماره تلفن همراه و مشخصات کارت بانکی و کسر مبلغی از حساب شما، احراز هویت شما انجام و ثبت خواهد شد.

چک صیادی نسبت به چک های قدیمی چه تفاوت ها و مزیت هایی دارد؟

۱- تمام چک های صیادی از نظر ویژگی ظاهری شبیه به هم هستند و تنها وجه تمایز آن ها در لپان ها در لوگوی بانک صادر کننده ی دسته چک می باشد.
۲- مهمترین مزیت این نوع چک ها این است که این چک ها تحت نظارت بانک مرکزی صادر می شوند بنابراین اعتبار بیشتری نسبت به سایر چک های سنتی دارند.
۳- امنیت بالای این نوع چک به دلیل نوع کاغذ و آرم هایی که دارد (برجسته هستند) امکان جعل را برای جاعلین نمیدهد .
۴- امکان استعلام از حساب صادر کننده را قبل از قبول چک فراهم می آورد، بنابراین چک های برگشتی کاهش پیدا می کند.
۵- اگر شخص دارای سابقه ی چک برگشتی باشد تا زمانی که از حساب خود رفع سوء اثر نکند نمیتواند درخواست صدور چک صیادی کند و چنین امر و امتیازی در چک های سنتی وجود نداشت.
۶- چک صیادی از طریق ظهر نویسی مانند چک های قدیمی به دیگری منتقل نمی شود و چنانچه شخصی قصد انتقال آن را دارد باید مشخصات شخص ذی نفع جدید را در سامانه صیاد ثبت کند.
۷- سقف مبلغ روی چک توسط صادر کننده معین نمی شود و برعکس چک های سنتی، در آن سقف مبلغ را سامانه صیاد مشخص میکند تا صادر کننده بیش از توانایی خود چکی نکشد.
۸- قابلیت نقد کردن این دسته از چک ها در تمام بانک های کشور بدون توجه به نام بانک آن. ‌
۹- چک صیادی در وجه حامل صادر نمی شود و میتوان گفت علت آن جلوگیری از به سرقت رفتن چک است.
۱۰- نمیتوان آن را به صورت سفید امضا صادر کرد و علتش حفظ صادر کننده از خطراتی است که در صدور این دسته از چک ها به وجود می آید.
۱۱- در صورت برگشت چک دارنده میتواند تمام حساب های صادر کننده را از هر بانکی که باشد توقیف کند.
۱۲- در قانون جدید چک بر عکس قانون قدیم در صورت برگشت چک در دادگاه اجرائیه علیه صاحب حساب یا صادر کننده چک یا هر دو صادر می کند و لازم نیست حکم قطعی درباره چک صادر شده باشد بر عکس چک قدیمی در چک های صیادی تقاضای صدور اجرائیه صرف نظر از مبلغ چک از دادگاه به عمل می آید و این تقاضا دعوی محسوب نمیشود بنابراین امکان صدور قرار تأمین خواسته یا دستور موقت قبل از درخواست اجرائیه یا ضمن آن مقدور نیست.

با توجه به توضیحات گفته شده در این مقاله به طور کلی دانستیم که این نوع چک به نسبت چک های سنتی از امنیت و اعتبار بالاتری برخوردار بوده و نقد شدن این دسته از چک ها به نسبت با امنیت خاطر بیشتری است چرا که قابلیت استعلام را برای دارنده فراهم میکند.

ما در سایر مقالات به این سوال می پردازیم ک در صورتی که این نوع چک بلامحل باشد دارنده چه راهکار هایی برای پیگیری دارد.