شرایط رجوع از هبه – موانع رجوع از هبه
موضوع رجوع از هبه به معنای برهم زدن یک طرفه عقد هبه توسط واهب (هبه‌کننده) است. در حقوق مدنی ایران، عقد هبه به عنوان یک عقد جایز در نظر گرفته می‌شود، به این معنا که امکان فسخ آن توسط واهب وجود دارد، مگر اینکه شرایط یا موانع مشخصی مانع از رجوع شوند.
عقد هبه چیست؟
عقد هبه، طبق ماده 795 قانون مدنی، یک قرارداد است که در آن یک شخص (واهِب) مالی را بدون دریافت هیچ‌گونه عوضی، به دیگری (متهب) تملیک می‌کند. به عبارت دیگر، هبه نوعی هدیه یا بخشش است که به رایگان انجام می‌شود. این عقد از نوع عقود جایز است، به این معنا که واهب می‌تواند در شرایطی از آن رجوع کند و مال تملیک‌شده را پس بگیرد.
رجوع از هبه چیست؟
رجوع از هبه به این معنا است که واهب (هبه‌کننده) تصمیم می‌گیرد که از تصمیم خود منصرف شود و مال تملیک‌شده را پس بگیرد. این اقدام، نوعی فسخ یک‌طرفه عقد است که تنها توسط واهب امکان‌پذیر است. اما قانون برای رجوع از هبه، شرایط و محدودیت‌هایی تعیین کرده تا از سوءاستفاده و بی‌عدالتی جلوگیری شود.
شرایط رجوع از هبه در قانون مدنی
در برخی شرایط خاص، واهب حق رجوع از هبه را از دست می‌دهد. در مواردی که این شرایط وجود نداشته باشد، واهب می‌تواند به‌طور یک‌طرفه از هبه رجوع کند. شرایط مجاز برای رجوع از هبه عبارتند از:
- عین موهوبه (مال هبه‌شده) هنوز موجود باشد: اگر مال هبه‌شده از بین رفته باشد، واهب نمی‌تواند از هبه رجوع کند. مثلاً اگر ماشین هبه‌شده دچار حادثه و کاملاً از بین برود، امکان رجوع وجود ندارد.
- مال هبه‌شده به دیگری منتقل نشده باشد: اگر متهب (دریافت‌کننده هبه) مال را به شخص دیگری بفروشد یا به وی منتقل کند، امکان رجوع از هبه برای واهب وجود ندارد.
- متهب از نزدیکان واهب نباشد: اگر متهب پدر، مادر، یا فرزند واهب باشد، واهب حق رجوع از هبه را ندارد. این امر به دلیل روابط خانوادگی و ایجاد انسجام در خانواده وضع شده است.
- هبه از نوع معوض نباشد یا اگر معوض است، عوض هبه دریافت نشده باشد: اگر هبه به شرط دریافت عوض انجام شود و عوض آن نیز دریافت شده باشد، واهب دیگر نمی‌تواند از هبه رجوع کند.
- هیچ تغییری در مال هبه‌شده صورت نگرفته باشد: اگر متهب مال هبه‌شده را تغییر دهد (مثلاً از پارچه هبه‌شده، لباسی بدوزد)، واهب حق رجوع را از دست می‌دهد.
موانع رجوع از هبه در قانون مدنی
مواردی که مانع از رجوع واهب از هبه می‌شود به‌وضوح در ماده 803 قانون مدنی آمده است:
- از بین رفتن مال موهوبه: اگر مال هبه‌شده پس از هبه از بین رفته باشد، مثلاً اگر لباسی که هبه شده است در آتش بسوزد، واهب نمی‌تواند از هبه رجوع کند.
- رابطه خانوادگی خاص با متهب: اگر متهب، پدر، مادر یا فرزند واهب باشد، رجوع از هبه ممکن نیست، زیرا قانون روابط خانوادگی را برای جلوگیری از نزاع و تقابل محافظت می‌کند.
- هبه معوض: اگر واهب در ازای هبه، چیزی دریافت کرده باشد (هبه معوض)، امکان رجوع وجود ندارد. مثلاً اگر واهب در ازای هبه یک خودرو، ملکی از متهب دریافت کند، رجوع امکان‌پذیر نیست.
- تغییرات در مال هبه‌شده: اگر در مال هبه‌شده تغییری ایجاد شود (مثل دوخت لباس از پارچه هبه‌شده)، رجوع از هبه امکان‌پذیر نخواهد بود.
جهت بهره مندی از خدمات مشاوره حقوقی، می توانید از طریق لینک زیر با وکلای ما در ارتباط باشید
مراحل قانونی برای رجوع از هبه
در صورتی که واهب بخواهد از هبه رجوع کند و متهب از بازگرداندن مال خودداری کند، واهب باید از طریق مراحل قانونی اقدام نماید. مراحل رجوع قانونی عبارتند از:
- ثبت نام در سامانه ثنا: واهب باید ابتدا در سامانه قضایی ثنا ثبت‌نام کند تا امکان دسترسی به فرآیندهای قضایی داشته باشد.
- ارسال اظهارنامه رجوع از هبه: واهب باید از طریق اظهارنامه رسمی، متهب را از تصمیم خود مبنی بر رجوع از هبه مطلع کند.
- تقدیم دادخواست تایید رجوع از هبه: در صورت خودداری متهب از بازگرداندن مال، واهب باید به دادگاه حقوقی دادخواست رجوع از هبه را تقدیم کند.
- دریافت ابلاغیه و حضور در جلسات دادرسی: دادگاه جلساتی برای بررسی موضوع برگزار خواهد کرد و واهب باید در آن جلسات شرکت کند.
- صدور حکم تایید رجوع از هبه: در صورت فراهم بودن شرایط قانونی و نبود موانع، دادگاه حکم به تایید رجوع از هبه خواهد داد.
حق تجدیدنظر و اعتراض
در صورتی که دادگاه بدوی حکم به تایید رجوع از هبه دهد، متهب می‌تواند به این حکم اعتراض کرده و درخواست تجدیدنظر دهد. در صورت تایید حکم در دادگاه تجدیدنظر، واهب می‌تواند به قسمت اجرای احکام مراجعه کرده و درخواست اجرای رای را داشته باشد.
نمونه دادخواست رجوع از هبه
به منظور ارائه درخواست قانونی، نمونه‌ای از دادخواست به این شرح است:
ریاست محترم دادگاه حقوقی ………
با سلام
احتراما اینجانب، …….. ، خواهان فوق الذکر، مالک یک دستگاه خودرو سواری، مدل …….. رنگ …….. به شماره شاسی …….. و شماره موتور …….. و شماره انتظامی …….. بوده که ضمن ازدواج با خانم ……..، همسر فعلی اینجانب، خودرو مزبور را به ایشان هبه کرده ام. متاسفانه، در حال حاضر، به دلیل اختلافات خانوادگی، ایشان زندگی مشترک را ترک نموده و با وجود ارسال اظهارنامه رجوع از هبه، توسط بنده، از بازگرداندن خودرو فوق الذکر خودداری می نماید.
حالیه، با توجه به اینکه هبه، عقدی جایز بوده و نظر به ابلاغ اظهارنامه رجوع از هبه، به خوانده محترم و خودداری وی از بازگرداندن عین موهوبه، درخواست تایید رجوع از هبه، مستندا به مواد 795، 796 و 803 قانون مدنی، از محضر جنابعالی مورد استدعا می باشد.
