وصیت تملیکی | آیا می توان وراث را از ارث محروم کرد؟
وکیل انحصار وراثت
وصیت تملیکی چیست
وصیت تملیکی یکی از انواع وصیت‌ها در حقوق مدنی است که به موجب آن موصی (شخص وصیت کننده) بخشی از اموال خود را به نفع موصی له (شخص یا اشخاصی که از وصیت بهره‌مند می‌شوند) اختصاص می‌دهد. این نوع وصیت به معنای انتقال مالکیت برخی از دارایی‌ها یا اموال موصی به موصی له پس از فوت موصی است.
در وصیت تملیکی، چند نکته مهم وجود دارد:
محدودیت ثلث: موصی می‌تواند تا یک‌سوم از دارایی‌های خود را بدون نیاز به رضایت ورثه وصیت کند. اگر مقدار وصیت بیش از یک‌سوم باشد، نیاز به رضایت ورثه دارد.
زمان اجرا: وصیت تملیکی پس از فوت موصی اجرا می‌شود و تا زمان حیات موصی، اموال همچنان در مالکیت وی باقی می‌ماند.
قبول وصیت: موصی له باید وصیت را بپذیرد تا این وصیت معتبر باشد. اگر موصی له قبل از فوت موصی وصیت را رد کند، وصیت باطل خواهد بود. اما اگر پس از فوت موصی وصیت را رد کند، تأثیری بر صحت وصیت نخواهد داشت.
لزوم صراحت در وصیت‌نامه: وصیت تملیکی باید به صورت صریح و روشن در وصیت‌نامه ذکر شود تا بعد از فوت موصی، قابلیت اجرا داشته باشد.
این نوع وصیت معمولاً به صورت کتبی در وصیت‌نامه‌ها تنظیم می‌شود، ولی در شرایط خاص ممکن است شفاهی نیز معتبر باشد، البته در این حالت نیاز به شهود معتبر است.
وصیت تملیکی از چه مواردی تشکیل می شود؟
وصیت تملیکی از موارد و اجزای مختلفی تشکیل می‌شود که در زیر به تفصیل آمده‌اند:
موصی (وصیت‌کننده):
شخصی که وصیت می‌کند و بخشی از اموال خود را برای پس از فوت به دیگران اختصاص می‌دهد.
موصی باید دارای اهلیت قانونی برای انجام وصیت باشد، به این معنی که باید بالغ، عاقل و مختار باشد.
موصی له (مستفید از وصیت):
شخص یا اشخاصی که از وصیت بهره‌مند می‌شوند.
موصی له می‌تواند یک فرد، چند فرد یا یک نهاد (مثل خیریه یا موسسه) باشد.
موصی له باید وصیت را قبول کند تا وصیت معتبر شود. این قبول می‌تواند قبل یا بعد از فوت موصی صورت گیرد.
موصی به (موضوع وصیت):
اموالی که موصی قصد دارد از طریق وصیت به موصی له انتقال دهد.
موصی به می‌تواند شامل اموال منقول (مثل پول و اشیاء) یا غیرمنقول (مثل زمین و ساختمان) باشد.
مقدار وصیت نباید بیش از یک‌سوم کل دارایی موصی باشد، مگر اینکه ورثه موافقت کنند.
وصیت‌نامه (سند وصیت):
سندی که وصیت موصی در آن به صورت کتبی یا شفاهی ثبت می‌شود.
وصیت‌نامه کتبی معمولاً شامل امضا یا اثر انگشت موصی و شاهدان است.
وصیت شفاهی در شرایط خاص و با حضور شهود معتبر است.
شهود:
در صورت وصیت شفاهی، حضور شهود معتبر و قابل اعتماد ضروری است.
در وصیت کتبی نیز حضور شاهدان می‌تواند به اعتبار وصیت کمک کند، اگرچه همیشه الزامی نیست.
قبول وصیت:
برای اینکه وصیت تملیکی به مرحله اجرا برسد، موصی له باید وصیت را بپذیرد.
رد وصیت از سوی موصی له قبل از فوت موصی، وصیت را باطل می‌کند، اما پس از فوت موصی، رد وصیت تأثیری بر صحت آن ندارد.
اجرای وصیت:
پس از فوت موصی، وصیت تملیکی به اجرا در می‌آید.
اجرای وصیت ممکن است توسط وصی (شخصی که موصی برای اجرای وصیت تعیین کرده است) یا توسط ورثه صورت گیرد.
این موارد کلیت وصیت تملیکی را تشکیل می‌دهند و با توجه به قوانین مختلف ممکن است جزییات و شرایط دیگری نیز وجود داشته باشد.
آیا می توان وراث را از ارث محروم کرد؟
در نظام حقوقی ایران و بر اساس قوانین شرعی، امکان محروم کردن وراث از ارث به طور کامل وجود ندارد. قوانین ارث و وصیت در ایران بر مبنای فقه اسلامی استوار هستند و به طور کلی حق وراث برای دریافت سهم‌الارث خود محفوظ است. با این حال، چند نکته مهم وجود دارد:
وصیت به بیش از یک‌سوم دارایی‌ها:
موصی می‌تواند تا یک‌سوم از دارایی‌های خود را به هر کسی که بخواهد وصیت کند، حتی به ضرر وراث. اگر میزان وصیت از یک‌سوم دارایی‌ها بیشتر باشد، برای اعتبار وصیت نیاز به رضایت وراث دارد. بنابراین، اگر وراث رضایت ندهند، وصیت به میزان مازاد بر یک‌سوم دارایی‌ها باطل است.
وصیت محرومیت:
موصی نمی‌تواند به‌طور کلی و مستقیم وراث قانونی را از ارث محروم کند. هر گونه وصیتی که در آن موصی وراث قانونی خود را به‌طور کامل از ارث محروم کند، معتبر نیست و وراث مطابق با سهم‌الارث قانونی خود ارث می‌برند.
شرایط خاص:
در شرایط خاص و با رعایت قوانین، ممکن است موصی بتواند بخشی از اموال خود را به افرادی غیر از وراث وصیت کند، اما همان‌طور که ذکر شد، این وصیت نمی‌تواند بیش از یک‌سوم دارایی‌ها باشد مگر با رضایت وراث.
به طور خلاصه، در حقوق ایران و بر اساس شریعت اسلامی، موصی نمی‌تواند وراث را به‌طور کامل از ارث محروم کند. حق وراث برای دریافت سهم‌الارث قانونی‌شان محفوظ است و هر گونه وصیت خلاف این اصول بدون رضایت وراث باطل است.
