بررسی تطبیقی اقسام دعاوی طاری

ماده ۱۷ قانون آیین دادرسی مدنی ۴ قسم دعوای طاری را پیش‌بینی نموده که عبارتند از
۱- دعوای اضافی: دعوایی که در اثنای رسیدگی به دعوای اصلی از طرف خواهان علیه خوانده اقامه می‌شود.
۲- دعوای متقابل: دعوایی که در اثنای رسیدگی به دعوای اصلی از طرف خوانده علیه خواهان اقامه می‌شود.
۳- دعوای ورود شخص ثالث: به دعوای که در اثنای رسیدگی به دعوای اصلی از طرف شخص ثالث علیه طرف های دعوا یا یکی از آنان اقامه می‌شود.
۴- دعوای جلب شخص ثالث: دعوایی که در اثنای رسیدگی به دعوای اصلی از جانب طرف‌های دعوایا یکی از آنان علیه شخص ثالثی اقامه می‌شود که در ادامه به بررسی تفصیلی و تطبیقی دعاوی طاری می پردازیم.
احکام دعاوی ورود شخص ثالث، جلب شخص ثالث، و دعوای متقابل در مواد ۱۳۰ تا ۱۴۳ قانون آیین دادرسی مدنی بیان شده اما در خصوص دعوای اضافی در قانون آیین دادرسی مدنی احکام خاصی پیش بینی نشده است به هر حال این دعوای دعوای طاری شمرده می شود.

دعوای اضافی یک دعوای مستقل است و نیاز به تقدیم دادخواست و رعایت تشریفات دارد.

ورود شخص ثالث

۱- دعوایی را که شخص ثالث علیه طرف های دعوا (اصحاب دعوا) یا یکی از آنان اقامه می‌کند دعوای ورود ثالث گویند.
۲-وارد ثالث اصلی (خواهان ) شمرده می‌شود.
وارد شخص ثالث ممکن است اصلی یا تبعی باشد وارد ثالث اصلی، در موضوع دعوای اصلی برای خود مستقلاً حقی قائل است و در نقش خواهان ظاهر می‌شود ولی وارد ثالث تبعی خود را در محق شدن یکی از طرفین دعوا ذینفع می‌داند، بنابراین وضعیت وی تابع وضعیت طرفی است که برای تقویت او وارد دعوا شده و خواهان دقیق و کامل محسوب نمی شود.
۳- نحوه طرح دعوای ورود شخص ثالث و مهلت آن:
علاوه بر رعایت شرایط عمومی اقامه دعوا شروع رسیدگی به دعوای ورود ثالث مستلزم تقدیم دادخواست به دفتر دادگاه است که دعوای اصلی در آن مطرح می باشد در صورتی که دفتر دادگاه مزبور فاقد صلاحیت ذاتی باشد پرونده را با توجه به مدلول ماده ۱۹ قانون آیین دادرسی مدنی به مرجع صالح ارسال می نماید.

در این حالت، اگر رسیدگی به دعوای اصلی منوط به روشن شدن نتیجه دعوای ورود ثالث باشد رسیدگی به دعوای اصلی تا تصمیم گیری مرجع مزبور متوقف میشود.

مهلت ورود ثالث

چه در مرحله نخستین یا تجدید نظر باشد، تا وقتی است که ختم دادرسی اعلام نشده باشد.
۴- پس از وصول دادخواست شخص ثالث در صورت تکمیل بودن یا شدن آن، به دستور دادگاه وقت رسیدگی به دعوای اصلی که معمولاً از پیش تعیین شده برای رسیدگی به دعوای ورود ثالث ( رسیدگی توامان) به وارد ثالث اعلام میگردد و نسخه‌ای از دادخواست و ضمائم دعوای ورود ثالث و اصحاب دعوای اصلی ارسال می‌شود.
در صورت نبودن وقت کافی به دستور دادگاه وقت جلسه دادرسی تغییر و به اصحاب دعوا ابلاغ خواهد شد.
۵- هرگاه دادگاه احراز نماید که دعوای ثالث به منظور تبانی و یا تأخیر رسیدگی است و یا رسیدگی به دعوای اصلی منوط به رسیدگی به دعوای ثالث نمیباشد دعوای ثالث را از دعوای اصلی تفکیک نموده و به هر یک جداگانه رسیدگی می کند.

دعوای جلب شخص ثالث

۱- دعوایی را که طرف های دعوا (اصحاب دعوا ) یا یکی از آنان علیه شخص ثالث اقامه می‌کند دعوای جلب شخص ثالث گویند.
۲- مجلوب ثالث ” خوانده ” به شمار می‌رود.

مجلوب ثالث ممکن است با یکی از اهداف ذیل جلب شود:

– مستقلاً در برابر جالب محکوم شود.
– مجلوب همراه طرف مقابل محکوم شود تا به واسطه اعتبار امر قضاوت شده از اعتراض ثالث احتمالی وی به رای جلوگیری شود.
– موضع جالب را تقویت نماید.
به نظر می‌رسد مجلوب ثالثی که قرار است به طور مستقل در برابر جالب محکوم شود، خوانده واقعی محسوب میشود

۳- نحوه طرح دعوای جلب ثالث و مهلت آن:

علاوه بر رعایت شرایط عمومی اقامه دعوا طرح دعوای جلب شخص ثالث نیز با تقدیم دادخواست به دادگاهی که به دعوای اصلی رسیدگی می نماید ممکن است ولو اینکه آن دادگاه صلاحیت ذاتی و محلی نداشته باشد.

در صورت فقدان صلاحیت ذاتی تکلیف همان است که در دعوای ورود شخص ثالث بیان شد.

مهلت اقامه دعوای جلب ثالث:

طرفی که میخواهد ثالثی را جلب نماید می تواند تا پایان اولین جلسه دادرسی جهات و دلایل خود را اظهار کرده و ظرف سه روز پس از جلسه دادخواست جلب را تقدیم نماید.
نسبت به جلب شخص ثالث در مرحله تجدیدنظر نیز همین مهلت حکم فرماست که البته بهتر است در زمان تقدیم دادخواست تجدیدنظر یا در زمان تبادل لوایح، دعوای جلب ثالث نیز اقامه گردد.
۴- دادخواست جلب شخص ثالث و ضمائم آن باید به تعداد اصحاب دعوا به علاوه یک نسخه باشد.

وقت رسیدگی به دعوای اصلی در این مورد نیز به مجلوب ثالث ابلاغ می گردد و همینطور نسخه‌ای از دادخواست و ضمائم جلب ثالث برای اصحاب دعوا ارسال میگردد.
در صورتی که از موقع تقدیم دادخواست تا جلسه دادرسی مدت تعیین شده کافی برای فرستادن دادخواست و ضمائم برای طرفین دعوا نباشد دادگاه وقت جلسه دادرسی را که تغییر داده به اصحاب دعوا ابلاغ می نماید.
۵- هرگاه دادگاه احراز نماید که جلب شخص ثالث به منظور تاخیر رسیدگی است، میتواند دادخواست جلب را از دادخواست اصلی تفکیک نموده و به هر یک جداگانه رسیدگی کند.

دعوای تقابل

۱- دعوای را که خوانده علیه خواهان اقامه می کند دعوای متقابل گویند.
۲- خوانده دعوای اصلی” خواهان دعوای تقابل” محسوب می‌شود و همین طور خواهان دعوای اصلی خوانده دعوای تقابل به شمار می‌رود.
مجلوب ثالث نیز می‌تواند نسبت به اقامه دعوای تقابل علیه جالب اقدام کند مگر اینکه جالب را برای تقویت موضع خود جلب نموده باشد.
طرح دعوای متقابل از جانب اصحاب دعوا ، علیه وارد ثالث نیز مجاز است البته مشروط بر اینکه وارد ثالث خواهان به معنی دقیق و کامل به شمار آید( یعنی وارد ثالث مستقلاً برای خود حقی قائل باشد)
۳- نحوه طرح دعوای متقابل و مهلت آن
علاوه بر رعایت شرایط عمومی اقامه دعوا طرح دعوای تقابل نیز همانند سایر دعاوی طاری، بایستی با تقدیم دادخواست به دادگاهی که در حال رسیدگی به دعوای اصلی است به عمل بیاید.( در خصوص صلاحیت همان مطالبی که در دعاوی ورود و جلب ثالث بیان شد، در اینجا نیز اجرا می‌شود)

مهلت اقامه دعوای متقابل:

خواهان دعوای تقابل میتواند دادخواست دعوای تقابل را تا پایان اولین جلسه دادرسی تقدیم دفتر دادگاه رسیدگی کننده به دعوای اصلی نماید.
۴- خوانده دعوای اصلی میتواند دعوای متقابل را قبل از اولین جلسه دادرسی نیز اقامه نماید در این صورت چنانچه فرصت تا اولین جلسه دادرسی کافی باشد، دادخواست تقابل به خوانده آن (خواهان اصلی) ابلاغ می‌شود. در حقیقت وقت رسیدگی به دعوای تقابل که همان وقت رسیدگی به دعوای اصلی است به طرفین دعوای تقابل ابلاغ می شود.
چنانچه فرصت برای ابلاغ کافی نباشد و یا دعوای متقابل در اولین جلسه دادرسی اقامه شود و خوانده دعوای تقابل برای تهیه پاسخ و ادله خود تاخیر جلسه را درخواست نماید جلسه با نظر ریاست دادگاه تجدید می‌شود.
۵- چنانچه دعوای طرح شده دعوای متقابل نباشد (شرایط دعوای تقابل را نداشته باشد از جمله وجود وحدت منشاء و یا ارتباط کامل با دعوای اصلی…) دادگاه صالح به طور جداگانه نسبت به آنها رسیدگی خواهد نمود.

رابطه بین ورود شخص ثالث و اعتراض شخص ثالث

شخص ثالث با ورود خود در دعوا موجب می شود که در صورت موفقیت اعتراض بعدی برای منتفی شود البته شخص ثالثی که وارد دعوا می شود از اصحاب دعوا شمرده شده و حق اعتراض ثالث نسبت به رایی که در این دعوا صادر می شود در هر حال از دست می دهد.
تفاوت عمده ورود شخص ثالث و اعتراض شخص ثالث در این است که معترض ثالث برای این که پس از ختم دادرسی بین دو نفر یا چند نفر دیگر صادر شده به عنوان شخص ثالث (یعنی شخصی که خود یا نماینده وی در دادرسی به عنوان اصیل دخالت نداشته) اعتراض می‌کند در حالی که در ورود شخص ثالث، ثالث زمانی وارد دعوا میشود که دادرسی بین اشخاص دیگر آغاز شده و هنوز ختم نگردیده است.

ارتباط بین زوال دعوای اصلی با دعاوی طاری

استرداد دادخواست یا دعوا و نیز ابطال دادخواست، رد دعوا ،عدم استماع دعوا و زوال دعوای اصلی فی‌نفسه هیچ اثری بر دعاوی طاری ندارد.

️نحوه طرح دعاوی طاری و مهلت آن

هرگاه شخص ثالثی در موضوع دادرسی اصحاب دعوای اصلی، برای خود مستقلاً حقی قائل باشد و خود را در محق شدن یکی از طرفین، ذینفع بداند، می‌تواند تا وقتی که ختم دادرسی اعلام نشده است وارد دعوا گردد،چه که این که رسیدگی در مرحله بدوی باشد یا در مرحله تجدیدنظر.
در این صورت نامبرده باید دادخواست خود را به دادگاهی که دعوا در آنجا مطرح هست تقدیم و در آن منظور خود را به طور صریح اعلان نماید.
-دادخواست ورود شخص ثالث و رونوشت مدارک و ضمائم آن به تعداد اصحاب دعوای اصلی به علاوه یک نسخه باشد و شرایط دادخواست اصلی را دارا خواهد بود.
-️ هر یک از اصحاب دعوا که جلب شخص ثالثی لازم بداند می تواند تا پایان جلسه اول دادرسی جهات و دلایل خود را اظهار کرده و ظرف سه روز پس از جلسه با تقدیم دادخواست از دادگاه درخواست جلب او را بنماید، چه دعوا در مرحله نخستین باشد یا تجدیدنظر.
-دادخواست جلب ثالث و رونوشت مدارک و ضمائم باید به تعداد اصحاب دعوا به علاوه یک نسخه باشد جریان دادرسی در مورد جلب شخص ثالث، شرایط دادخواست و نیز موارد رد یا امثال آن همانند دادخواست اصلی خواهد بود.

-️ دادخواست دعوای متقابل باید تا پایان اولین جلسه دادرسی تقدیم می‌شود و اگر خواهان دعوای متقابل را در جلسه دادرسی اقامه نماید خوانده می تواند برای تهیه پاسخ و ادله خود تاخیر جلسه را درخواست نماید شرایط و موارد رد یا ابطال دادخواست همانند مقررات دادخواست اصلی خواهد بود.

تغییر وقت جلسه دادرسی با توجه به دعاوی طاری

– پس از وصول دادخواست شخص ثالث وقت رسیدگی به دعوای اصلی به وی نیز اعلام میگردد و نسخه‌ای از دادخواست و ضمائم آن برای طرفین دعوای اصلی ارسال میشود، در صورت نبودن وقت کافی به دستور دادگاه وقت جلسه دادرسی تغییر و به اصحاب دعوا ابلاغ خواهد شد.
-در صورتی که از موقع تقدیم دادخواست تا جلسه دادرسی، مدت تعیین شده کافی برای فرستادن دادخواست و ضمائم آن برای اصحاب دعوا نباشد دادگاه وقت جلسه دادرسی را تغییر داده وبه اصحاب دعوا ابلاغ می نماید.
– خوانده میتواند برای تهیه پاسخ و ادله خود تاخیر جلسه را درخواست نماید شرایط و موارد رد یا ابطال دادخواست همانند مقررات دادخواست اصلی خواهد بود.

طرح دعاوی طاری به منظور تاخیر و تبانی :

-هرگاه دادگاه احراز نماید که دعوای ثالث به منظور تبانی و یا تأخیر رسیدگی است یا رسیدگی به دعوای اصلی منوط به رسیدگی به دعوای ثالث نمیباشد دعوای ثالث را از دعوای اصلی تفکیک نموده به هر یک جداگانه رسیدگی می کند.
-شخص ثالث که جلب می‌شود خوانده محسوب و تمام مقررات راجع به خوانده درباره او جاری است هرگاه دادگاه احراز نماید که جلب شخص ثالث به منظور تاخیر رسیدگی است، میتواند دادخواست جلب را از دادخواست اصلی تفکیک نموده به هر یک جداگانه رسیدگی کند.

مواردی که دعوای تقابل محسوب نمی‌شود:

دعوای متقابل به موجب دادخواست اقامه می‌شود، لیکن دعاوی تهاتر، صلح، فسخ، رد خواسته و امثال آن که برای دفاع از دعوای اصلی اظهار می‌شود، دعوای متقابل محسوب نمی‌شود و نیاز به تقدیم دادخواست جداگانه ندارد.
عنوان احتساب، تهاتر یا هر اظهاری که دفاع محسوب شود، دعوای طاری نبوده ،مشمول ماده ۱۷ قانون آیین دادرسی مدنی نخواهد بود.

امکان ورود شخص ثالث در مرحله تجدیدنظر

رد یا ابطال دادخواست و یا رد دعوای شخص ثالث مانع از ورود او در مرحله تجدیدنظر نخواهد بود.
ترتیبات دادرسی در مورد ورود شخص ثالث در هر مرحله چه نخستین یا تجدیدنظر در برابر مقررات عمومی راجع به آن مرحله است.

جلب شخص ثالث در مرحله واخواهی

محکوم علیه غیابی در صورتی که بخواهد درخواست جلب شخص ثالث را بنماید باید دادخواست جلب را با دادخواست اعتراض توامان به دفتر دادگاه تسلیم کند معترض علیه( واخوانده) نیز حق دارد در اولین جلسه رسیدگی به اعتراض جهات و دلایل خود را اظهار کرده و ظرف سه روز دادخواست جلب شخص ثالث را تقدیم دادگاه نماید.