مفهوم خلع ید | تفاوت دعوی خلع ید با تخلیه ید و تصرف عدوانی | وکیل دعاوی ملکی

مفهوم دعوای خلع ید

دعوای خلع ید یک اقدام حقوقی است که توسط مالک مال غیرمنقول برای بازگرداندن ملک خود از تصرف غیرقانونی دیگران انجام می‌شود. این دعوی به عنوان یکی از ابزارهای حفاظت از حقوق مالکیت در قانون شناخته می‌شود.

انواع دعوای خلع ید 

خلع ید امانی:

در این نوع، مالک و متصرف یک قرارداد امانت منعقد کرده‌اند که مدت زمان مشخصی دارد. پس از انقضای مدت قرارداد، متصرف باید ملک را به مالک بازگرداند. اگر متصرف پس از پایان مدت قرارداد ملک را تحویل ندهد، مالک می‌تواند دعوای خلع ید امانی را مطرح کند.

اگر زمان مشخصی برای قرارداد امانی تعیین نشده باشد، مالک می‌تواند دعوای خلع ید امانی را در صورتی که ملک به او تحویل داده نشده باشد، مطرح کند.

خلع ید غاصبانه:

در این نوع، هیچ توافق قراردادی بین مالک و غاصب وجود ندارد و متصرف به صورت غیرقانونی و بدون رضایت مالک، ملک را تصرف کرده است.

مالک باید مدارک مالکیت رسمی خود را به دادگاه ارائه دهد تا غیرقانونی بودن تصرف ثابت شود و حکم خلع ید صادر گردد.

خلع ید مشاعی:

این نوع دعوی مربوط به املاک مشاع است که چندین شریک دارد. اگر یکی از شرکا ملک مشاع را غصب کند، سایر شرکا می‌توانند علیه او دعوای خلع ید مشاعی مطرح کنند.

دادگاه پس از بررسی ادعا و مدارک، در صورت اثبات تصرف غیرقانونی، حکم خلع ید را صادر کرده و ملک را به شرکای قانونی بازمی‌گرداند.

این دعاوی به منظور بازگرداندن حقوق مالکیت به مالکین قانونی و جلوگیری از تصرفات غیرقانونی املاک انجام می‌شود و نقش مهمی در حفاظت از حقوق مالکیت در نظام حقوقی دارد.

ارکان تشکیل دهده دعوای خلع ید

برای پیروزی در دعوای خلع ید و بازگرداندن ملک تصرف شده به مالک اصلی، باید چهار رکن اصلی در دادگاه اثبات شود. این ارکان به شرح زیر هستند:

غیر منقول بودن مال:

دعوای خلع ید فقط به اموال غیر منقول مربوط می‌شود. این اموال شامل خانه، زمین، و وسایل ثابت می‌باشند. باید اثبات شود که مال مورد نظر یک مال غیر منقول است و نمی‌تواند به اموال منقول مانند خودروها یا لوازم خانگی اطلاق شود.

استیلا بر مال توسط مدعی علیه:

مالک (مدعی) باید نشان دهد که طرف مقابل (مدعی علیه) به مال تسلط پیدا کرده و آن را تصرف کرده است. این به معنای آن است که متصرف به صورت فیزیکی و عملی بر مال تسلط داشته و آن را در اختیار داشته است.

عدوانی بودن تصرف:

تصرف باید عدوانی و با قهر و غلبه باشد. مالک باید ثابت کند که تصرف به شکل غیرقانونی و بدون رضایت او انجام شده است. یعنی تصرف کننده بدون اجازه و به زور یا حیله مال را تصرف کرده است.

مالکیت خواهان:

مالک (مدعی) باید مالکیت خود را بر مال مورد نظر اثبات کند. این اثبات معمولاً با ارائه اسناد رسمی مالکیت مانند سند مالکیت صورت می‌گیرد. اگر مالک سند رسمی نداشته باشد، باید ابتدا مالکیت خود را از طریق دعوای اثبات مالکیت ثابت کند و سپس دعوای خلع ید را مطرح نماید.

تفاوت‌های بین دعوای خلع ید و رفع تصرف عدوانی

اثبات مالکیت:

در خلع ید: برای اقامه دعوای خلع ید، خواهان باید مالکیت خود را به دادگاه اثبات کند. این امر با ارائه اسناد مالکیت مانند سند رسمی ملک صورت می‌گیرد. بدون اثبات مالکیت، دعوای خلع ید قابل پیگیری نیست.

در رفع تصرف عدوانی: اثبات مالکیت خواهان ضرورت ندارد. مهم‌ترین نکته در اینجا اثبات تصرف عدوانی است، یعنی ثابت شود که متصرف به‌طور غیرقانونی و بدون رضایت مالک قبلی، ملک را تصرف کرده است.

قابلیت اجرا:

در خلع ید: اجرای حکم خلع ید پس از قطعی شدن حکم امکان‌پذیر است. این بدین معناست که باید مراحل تجدیدنظرخواهی و اعتراضات قانونی طی شود تا حکم به مرحله اجرا برسد.

در رفع تصرف عدوانی: حکم رفع تصرف عدوانی پس از صدور فوراً قابل اجراست و نیازی به طی کردن مراحل قطعی شدن حکم ندارد. این حکم به سرعت و بدون انتظار برای رسیدگی‌های طولانی قابل اجراست.

جنبه کیفری:

در خلع ید: این دعوا تنها جنبه حقوقی دارد و به صورت یک دعوای مدنی پیگیری می‌شود. درخواست خلع ید به شکل دادخواست حقوقی تنظیم و به دادگاه ارائه می‌شود.

در رفع تصرف عدوانی: علاوه بر جنبه حقوقی، این دعوا می‌تواند جنبه کیفری نیز داشته باشد. در مواردی که تصرف به شکل عدوانی و با زور انجام شده باشد، مالک می‌تواند شکایت کیفری نیز تنظیم کند و متصرف را تحت تعقیب کیفری قرار دهد.

تفاوت دعوی خلع ید با تخلیه ید

تفاوت‌های بین دعوای خلع ید و تخلیه ید به شرح زیر هستند:

نحوه تصرف:

در خلع ید: تصرف به صورت غاصبانه و غیرقانونی انجام می‌شود. متصرف بدون رضایت و با خشونت ملک را به تصرف می‌گیرد.

در تخلیه ید: تصرف از طریق یک قرارداد مانند اجاره‌نامه انجام می‌شود. متصرف با رضایت مالک و بر اساس توافق مشخصی ملک را تصرف کرده و باید پس از انقضاء مدت توافق، ملک را تخلیه و به مالک بازگرداند.

نوع مالکیت:

در خلع ید: دعوا مالی است و اثبات مالکیت عینی مورد نیاز است. مالک باید با مدارک و اسناد مربوطه، مالکیت خود را نسبت به ملک اثبات کند.

در تخلیه ید: علاوه بر مالکیت، تصرف عدوانی و عدم رضایت مالک نیز مطرح است. حتی اگر مالکیت یا حقوق مالی مشخصی وجود نداشته باشد، می‌توان با اثبات تصرف عدوانی دعوای تخلیه ید را مطرح کرد.

ماهیت دعوا:

در خلع ید: دعوا از نظر حقوقی و مالی محسوب می‌شود و در دادگاه حقوقی مطرح می‌شود.

در تخلیه ید: معمولاً جزء دعاوی غیرمالی و بر اساس قراردادهای تضمینی مانند قراردادهای اجاره مطرح می‌شود.

مرجع رسیدگی:

در خلع ید: دعوا باید در دادگاه محل وقوع ملک اقامه شود.

در تخلیه ید: می‌تواند در شورای حل اختلاف محل وقوع ملک مطرح شود.

انتقال قابلیت جابه‌جایی:

در خلع ید: فقط ملک‌های غیرمنقول مانند زمین و ساختمان‌ها مورد بررسی قرار می‌گیرند.

در تخلیه ید: می‌تواند برای ملک‌های منقول (قابل جابه‌جایی) مانند وسایل خانگی نیز اعمال شود.

این تفاوت‌ها اهمیت دارند زیرا هر یک از این دعاوی در شرایط خاصی و بر اساس نوع تصرف و قراردادهای موجود مطرح می‌شوند. انتخاب صحیح راهبرد حقوقی برای حل مسائل ملکی و تخلیه ید بستگی به شناخت دقیق این تفاوت‌ها دارد.

چنانچه دنبال وکیل حرفه ای ملکی هستید، می توانید از طریق زیر با وکلای ما در ارتباط باشید