مقدمه

افراد در معاملات خود از روش های متفاوتی برای پرداخت استفاده می کنند که خود جایگزین پول نقد و وجه رایج کشور می باشد. یکی از این روش های پرداخت استفاده از سند تجاری چک میباشد که امروز بسیار رایج شده و قوانین بسیاری را در این خصوص به خود اختصاص داده است، که ما در این مقاله به بررسی چیستی این سند تجاری و همچنین انواع چک و تعاریف و کاربرد هرکدام به طور مجزا میپردازیم .

چک چیست؟

چک سند تجاری است که در یک برگه مخصوص نوشته شده و بجای پول نقد مورد استفاده قرار میگیرد. بر اساس قانون چک سندی است که فرد صادر کننده چک با استفاده از آن به محال علیه (به معنای محلی که در آن پول قرار دارد مانند بانک) دستور میدهد که مبلغ روی چک را به دارنده آن سند پرداخت کند.

بر این اساس چک یکی از ابزار های انتقال و واگذاری تمام یا بخشی از پول هایی است که فرد نزد بانک صادر کننده دسته چک دارد که بر اساس قانون چک دارای انواع گوناگونی است که هرکدام تشریفات و نحوه صدور و قواعد مخصوص به خود را برای نقد کردن و وصول شدن دارند و در قانون تجارت ماده ی ۳۱۰ چک را این گونه تعریف کرده «چک نوشته ای است که به موجب آن صادر کننده وجوهی را که در نزد محال علیه دارد کلا یا بعضاً مسترد یا به دیگری واگذار می کند.»

انواع چک بانکی:

انواع مختلفی برای چک وجود دارد که معمولا برای معاملات با حجم بالا استفاده میشود که اطلاع از انواع چک برای افراد صاحب کسب و کار بسیار حائز اهمیت است.

چک های بانکی به دو دسته تقسیم میشوند:

۱- چک هایی که توسط اشخاص صادر میشوند.
۲- چک هایی که توسط بانک صادر میشوند.

که هر کدام انواعی دارد که در ادامه به آن ها میپردازیم.

۱- چک هایی که توسط اشخاص صادر میشوند:

۱- چک عادی:

این نوع چک اولین و رایج ترین نوع از چک های بانکی است پ، در این چم صاحب حساب یا به عبارتی صادر کننده آن از دارایی خود در نزد بانک چکی را در وجه دارنده یا حامل آن صادر میکند و فرد دارنده چک برای نقد کردن آن باید به شعبه بانکی که چک توسط آن صادر شده مراجعه کند.

۲- چک تایید شده یا گواهی شده:

این نوع از چک تفاوت زیادی با چک عادی ندارد و تنها تفاوت چک عادی با چک تایید شده در این است که بانکی که چک از آن صادر شده پرداخت وجه چک را تایید میکند. به عبارتی اگر چنین چکی داشته باشید این تضمین و تایید را دارید که اگر در حساب صادر کننده این میزان از وجه وجود نداشته باشد بانک مبلغ چک را پرداخت میکند.

۲- چک هایی که توسط بانک ها صادر میشوند:

۱- چک بین بانکی (رمزدار):

چک بین بانکی توسط بانک به خواسته صاحب حساب صادر میشود، این چک به صورت رمزدار و برای بانک های دیگر صادر میشود، باید دانست که تمکان وصول این نوع از چک به صورت پول نقد وجود ندارد و بانک صادر کننده مبلغ را به حساب بانکی شخص مورد نظر در بانک های دیگر منتقل میکند. (صدور این نوع از چک در وجه حامل ممنوع است و علاوه بر این چک بین بانکی را نمیتوان به شخص دیگری منتقل کرد) و به طور کلی باید دانست که وصول و پرداختش مانند چک تضمین شده حتمی است و امنیت بسیار بالایی دارد.

۲- چک تضمین شده (تضمین شده رمزدار):

چک رمزدار توسط بانک صادر میشود در صورتی که صاحب حساب درخواست صدور چک تضمین شده کند این چک صادر میشود. پرداخت وجه به گیرنده چک رمزدار توسط بانک تضمین میشود و حتی اگر در حساب صاحب حساب وجه کافی نباشد بانک آن را پرداخت میکند، چک تضمین شده از جهت تضمین پرداخت شبیه به چک تایید شده است و تنها تفاوت آن ها در این است که چک تضمین شده را بانک صادر میکند و چک تایید شده را شخص صاحب حساب صادر میکند. چک تضمین شده فرقی با پول نقد و وجه رایج ندارد چرا که پرداخت آن و وصولش تضمینی است .

۳- چک مسافرتی:

این چک نیز توسط بانک صادر میشود و وجه آن در شعب همان بانک یا توسط نمایندگان و کارگزاران آن بانک قابل دریافت است ، این نوع از چک گزینه ای مناسب بجای حمل پول بسیار است.

تفاوت چک با سایر اسناد تجاری (برات ، سفته):

همان طور که گفته شد اسناد تجاری به دو دسته عام و خاص تقسیم میشود که وقتی صحبت از اسناد تجاری به طور خاص میشود منظور همین اسناد تجاری چک، برات و سفته است که در میان این سه دسته اسناد چک رایج تر میباشد چرا که علاوه بر قابلیت پیگیری حقوقی قابل شکایت کیفری نیز می باشد و تفاوت مهم دیگر آن این است که در حکم سندی لازم الاجرا میباشد که حمایت قانونی از آن بیشتر از هر سند تجاری دیگر میباشد که ما در مقاله ای دیگر به تفصیل تفاوت این سه اسناد را بررسی میکنیم.

در این مقاله به تعریف چک در قانون تجارت و همچنین انواع چک پرداختیم که به طور کلی در میان انواع چک، چک عادی رایج ترین میباشد، که با توجه به قانون جدید چک و به وجود آمدن سامانه های یکپارچه بانک مرکزی برای دسته چک های جدید میتوان گفت چک ها به دو دسته سنتیو جدید تقسیم میشوند که چک های عادی در ردیف چک سنتی قرار میگیرند و چک های صیادی در ردیف چک های جدید که با توجه به وجود آمدن قانون جدید چک امروزه با ایجاد سامانه صیاد و چک های صیادی آمار چک های برگشتی کمتر شده است اما چک های عادی نیز از گذشته همچنان رواج دارند و مطابق قانون گذشته نسبت به آن ها عمل میشود.