عقد حواله چیست و چه شرایطی دارد
عقد حواله چیست و چه شرایطی دارد؟
تعریف عقد حواله
حواله عقدی است که به موجب آن، دینِ مدیون (محیل) از ذمه او به ذمه شخص ثالث (محالعلیه) منتقل میشود تا طلبکار (محتال) طلب خود را از محالعلیه وصول کند.
به بیان ساده، بهجای اینکه بدهکار مستقیماً بدهی را بپردازد، شخص سومی پرداخت را بر عهده میگیرد.
برای تهیه دوره عقد حواله کلیک کنید
ارکان و طرفین حواله
محیل: بدهکار
محتال: طلبکار
محالعلیه: شخص ثالثی که پرداخت را میپذیرد
حواله بدون قبولِ محالعلیه تحقق پیدا نمیکند.
ماهیت حقوقی حواله
- حواله از عقود معین و لازم است.
- اثر اصلی آن انتقال دین از ذمه محیل به ذمه محالعلیه میباشد.
- عقدی تبعی است؛ یعنی وجود دینِ اصلی شرط صحت آن است.
شرایط تحقق عقد حواله
۱. وجود سه طرف و قبول محالعلیه
عقد حواله با ایجاب و قبول محیل و محتال منعقد میشود، اما قبول محالعلیه شرط اساسی تحقق حواله است.
محالعلیه باید:
- اهلیت قانونی داشته باشد؛
- قصد و رضای معتبر داشته باشد.
۲. مدیون بودن محیل به محتال
طبق ماده ۷۲۶ قانون مدنی، اگر محیل به محتال بدهکار نباشد، حواله محقق نمیشود و باطل است.
۳. مدیون بودن محالعلیه به محیل (قاعده کلی)
در حالت معمول، محالعلیه باید به محیل بدهکار باشد؛ هرچند ملاک نهایی، قبول محالعلیه است (ماده ۷۲۵ ق.م).
۴. عدم لزوم ملائت (توان مالی) محالعلیه
مطابق ماده ۷۲۸ قانون مدنی:
- توانایی مالی محالعلیه شرط صحت حواله نیست.
- اما اگر محالعلیه معسر باشد و محتال از این اعسار بیاطلاع بوده، حق فسخ حواله و رجوع به محیل را دارد (ماده ۷۲۹).
روابط حقوقی در عقد حواله
رابطه محیل و محتال
باید دین معتبر وجود داشته باشد؛ در غیر این صورت حواله باطل است.
رابطه محیل و محالعلیه
معمولاً محالعلیه بدهکار محیل است، اما اصل، قبول تعهد پرداخت توسط محالعلیه میباشد.
بطلان عقد حواله
۱. بطلان به سبب فقدان شرایط اساسی صحت معامله
طبق ماده ۱۹۰ قانون مدنی، حواله باید دارای:
1- قصد و رضای طرفین
2- اهلیت
3- موضوع معین
4- جهت مشروع
در غیر این صورت، عقد حواله باطل و دین منتقل نمیشود.
۲. بطلان تبعی (مثلاً در بیع)
طبق ماده ۷۳۳ قانون مدنی:
- اگر حواله مبتنی بر عقدی باشد که باطل اعلام شود (مانند بیع)، حواله نیز باطل میشود.
- اما اگر عقد اصلی فسخ یا اقاله شود، حواله باطل نمیشود؛ فقط محالعلیه بری میگردد و طرفین میتوانند به یکدیگر رجوع کنند.