ماهیت حق حبس در نکاح و شرایط اعمال آن:

ازدواج عمل حقوقی می باشد که حق های گوناگونی را برای زوج و زوجه به همراه می آورد. حق حبس یکی از حقوقی می باشد که به واسطه ی عقد نکاح برای زن ایجاد میشود و دارای ریشه ای فقهی است.

در واقع این حق برای زن نسبت به مهریه اش ایجاد می شود که می تواند تا زمان دریافت کامل مهریه اش از تمکین مرد به طور عام و خاص خودداری نماید و لذا همچنان نفقه نیز دریافت کند که البته استفاده از این حق حبس شرایطی دارد که در این مقاله به بیان توضیح در خصوص معنای واژه حق، حق حبس، شرایط استفاده از این حق و شرایط اعمال حق حبس توسط زوجه می پردازیم.

واژه حق به چه معناست ؟

حق به معنای سلطه، اقتدار و قدرت میباشد و در اصطلاح به معنای امتیاز و توانایی میباشد که قانون به افراد می دهد که بتوانند از حقوق خود بهره مند شده و زندگی کنند.

حق حبس به چه معنایی میباشد؟

حق حبس یک نوع ضمانت اجرای تعهدات متقابل در عقود معوض می باشد، به عبارتی دیگر هر یک از طرفین در عقود معوض می توانند انجام تعهد خود را معلق به انجام تعهد طرف مقابل کنند که بیشتر در عقد بیع پر کاربردتر است، به طور مثال خریدار میتواند از پرداخت ثمن تا زمان تسلیم کالا خودداری نماید و همچنین فروشنده نیز میتواند از تسلیم کالا تا پرداخت ثمن خودداری کند که البته اعمال این حق شرایطی دارد، اما باید توجه داشت که این حق در نظام های گوناگون پذیرفته شده از جمله کنوانسیون بیع بین المللی کالا و در بسیاری از مواد قانون مدنی نیز به آن اشاره میشود.

شرایط تحقق حق حبس:

برای این که این حق تحقق پیدا کند باید تعهدات طرفین حال باشد و برای هیچ کدام موعد تعیین نشده باشد و یا اگر تعیین موعد شده مواعد هرکدام برابر باشد در غیر این صورت برای فردی که موعد تعهدش دور تر است این حق ایجاد میشود.

حق حبس در نکاح به چه صورت است؟

بر اساس ماده ی ۱۰۸۵ قانون مدنی «زن میتواند تا مهریه به او تسلیم نشده از ایفاء وظایفی که در مقابل شوهر دارد امتناع کند.» بنابر این استفاده از این حق در نکاح نیز امکان پذیر است و زوجه میتواند این حق را اعمال کند و به طور کلی استفاده از حق حبس علاوه بر عقود معوض در نکاح نیز موضوعیت دارد.

به لحاظ حقوقی مهریه به نوعی عوض عقد نکاح می باشد که زن می تواند تا زمان دریافت کامل آن از تمکین خود داری کند و ریشه ای فقهی دارد.

شرایط استفاده از حق حبس در نکاح:

برای این که زن بتواند از این حق خود در نکاح استفاده کند باید شرایط زیر را دارا باشد:

۱- مهریه او حال باشد و موعد دار نباشد، بنابراین تنها شامل مهریه عند المطالبه است و در صورتی که مهریه حال نباشد و مدت دار باشد زن حق حبسی ندارد، مگر آن که زوج در این مدت از او تمکین نخواهد و در صورتی که زمان پرداخت مهریه رسید زن بتواند این حق حبس را اعمال کند.
۲- زن قبل از اعمال این حق به طور خاص تمکین نکرده باشد، چرا که در صورت تمکین ولو یکبار این حق از بین می رود.

آیا در صورت اعمال حق حبس و عدم تمکین زوجه به او نفقه تعلق میگیرد؟

زوجه در زمان اعمال حق حبسش می تواند نفقه نیز مطالبه کند و در صورتی که طرف مقابل از پرداخت نفقه خودداری نماید زوجه می تواند شکایت کیفری نیز بنماید و به طور کلی می توان گفت که یکی از آثار استفاده از این حق این است که استفاده از این حق سبب نمی شود که زن نفقه اش را از دست بدهد.

شرایط سقوط حق حبس زوجه:

۱- زوجه تمکین خاص نماید (یعنی داشتن رابطه جنسی به هر شکلی که باشد)، ولو یک مرتبه.
۲- زوجه تمکین عام نماید (تمکین عام یعنی زوجه بدون داشتن رابطه جنسی از زوج تمکین کرده باشد، به طور مثال در خانه زوج زندگی کند.)

در صورت پذیرش دادخواست اعسار مرد و تقسیط شدن مهریه آیا این حق به قوت خود باقی می ماند؟

باید دانست که حتی در صورت پذیرش دادخواست اعسار مرد و تقسیط مهریه این حق زوجه همچنان پا برجاست اگر چه که سالیان سال طول بکشد و زن همچنان تمکین عام و خاصی نکند.
به طور کلی حق حبس در نکاح نیز پذیرفته شده بود و در ماده های ۱۰۸۵ و ۱۰۸۶ قانون مدنی به این حق اشاره شده است. که بیان کننده این مسئله میباشد که زوجه میتواند از تمکین عام و خاص زوج تا پرداخت کامل مهریه سر باز زند( ۱- در صورتی که مهریه حال بوده ۲- زوجه تحت هیچ شرایطی تمکین از زوج نکرده باشد ولو یک مرتبه).