مقدمه

شغل داوری از سالیان گذشته مرسوم بوده چرا که انسان ها از هزاران سال پیش برای حل مشکلات، به داور مراجعه می‌کردند و امروزه همه کشورها با گذشت سالیان بسیار به این نتیجه رسیده‌اند که اتاق های داوری بار دیگر باید احیا شود.
شغل داوری یکی از شاخه های رشته حقوق می باشد که در قانون آیین دادرسی مدنی در مواد ۴۵۴ الی ۵۰۱ به مبحث داوری پرداخته. داوری نهادی است که ریشه در قرارداد بین طرفین دارد و می­ بایست مطابق تمایل آنان مدیریت شود.

داوری روشی برای حل اختلاف بین طرفین می باشد که در آن طرفین به جای رجوع به دادگاه برای حل اختلاف، به دو یا چند داور مورد اعتماد برای حل اختلاف خود مراجعه میکنند.
به دلیل اینکه معمولا رسیدگی در محاکم چند مرحله ای و در هر مرحله مستلزم رعایت تشریفات فراوان و طولانی است، افراد برای حل اختلاف خود و تسریع در حل اختلاف به داور مراجعه میکنند.

داور کیست؟

داور شخصی است که می تواند حقیقی یا حقوقی مانند شرکت یا موسسه حقوقی باشد، که به هنگام بروز اختلاف بین طرفین دعوا به داوری می پردازد. کلیه اشخاصی که توانایی قانونی برای اقامه دعوا را داشته باشند میتوانند با توافق یکدیگر در هنگام قرارداد و قبل از وقوع اختلاف و یا بعد از وقوع اختلاف داور یا داوران خود را تعیین کنند.
همچنین ممکن است داوری رسیدگی به اختلاف توسط کسی باشد که خود طرفین انتخاب کرده اند. یا اینکه مرجع قضایی داور را تعیین کرده باشد. داوری فقط در موضوعات حقوقی امکانپذیر است و در پرونده های کیفری، داوری وجود ندارد.

مطابق ماده ۴۵۷ قانون آیین دادرسی مدنی ارجاع داوری راجع به اموال عمومی و دولتی ممنوع است، مگر پس از تصویب هیئت دولت و اطلاع مجلس که اموال شهرداری جزء اموال عمومی محسوب می شود.
اگر در قرارداد، بند داوری یا همان شرط ارجاع به داوری باشد در صورت بروز هرگونه اختلاف، طرفین باید ابتدا به داور مراجعه کنند در غیر اینصورت، اگر بدون مراجعه به داور بخواهند دعوی نزد دادگاه مطرح کنند، دادگاه قرار عدم استماع صادر خواهد کرد یعنی دادگاه به دعوی رسیدگی نخواهد کرد.
بعد از اینکه طرفین داور خود را معین نمودند و داور قبول داوری نمود، داور با اعلام تاریخ رسیدگی به طرفین به موضوع اختلاف رسیدگی می کند و در صورتی که اختیار صلح داشته باشد می تواند دعوا را به صلح خاتمه دهد و همچنین اگر به صلح خاتمه نیافت می تواند رای صادر کند رأی داور مثل رای دادگاه قطعی و لازم‌الاجراست.
آرای داوری معمولا تک‌ مرحله‌ای هستند برخلاف مراجع قضایی که در بسیاری از موارد دو یا چند مرحله رسیدگی (دادگاه بدوی، دادگاه تجدید نظر،و…) برای آن‌ها در نظر گرفته می‌شود.

برای مشاهده منابع آزمون داوری و میانجیگری 1401 اینجا کلیک کنید.

داوری چه مزیت هایی دارد؟

• سرعت رسیدگی به اختلافات اشخاص که طبق ماده 484 قانون آیین‎ دادرسی‎ مدنی مدت داوری در صورت مشخص نکردن مدت در توافق بر داوری حداکثر سه‌ ماه است؛ در حالی‎که اشخاص نمی ‎توانند مدت رسیدگی به پرونده‎ های‎شان را تعیین کنند و ممکن است مدت‎ها در انتظار صدور رای در دادگستری بمانند.
• رای داور لازم‌‎الاجرا و قطعی است و طبق ماده 488 قانون آیین‌دادرسی‌ مدنی محکوم‌علیه باید ظرف مدت 20 روز رای داور را اجرا کند، در غیر این‌صورت دادگاه مکلف به صدور اجراییه به درخواست ذی‌نفع است.
• خصوصی و محرمانه بودن و غیرعلنی بودن جلسات داوری.
• هزینه‌های داوری به مراتب از هزینه‌های دادگاه کمتر است و طرفین اختلاف هزینه‌ای کمتر از آنچه باید در دادگاه پرداخت کنند در داوری پرداخت خواهند کرد.

چه کسانی نمی توانند داور باشند؟

طبق ماده ۴۶۹ قانون آیین دادرسی مدنی اشخاص زیر نمی‌توانند به سمت داور معین شوند مگر با تراضی طرفین:

• کسانی که سن آنان کمتر از 25 سال تمام باشند .
• کسانی که در دعوی یا اختلاف ذی‌نفع باشند.
• کسانی که با یکی از اصحاب دعوی قرابت سببی یا نسبی تا درجه دوم از طبقه سوم داشته باشند .
• کسانی که خود یا همسرانشان وراث یکی از طرفین باشند.
• کسانی که قیم یا کفیل یا وکیل یا مباشر امور یکی از اصحاب دعوی هستند یا یکی از اصحاب دعوی مباشر امور آنان باشد.
• کسانی که با یکی از اصحاب دعوی یا با اشخاصی که قرابت نسبی یا سببی تا درجه دوم از طبقه سوم دارند، در گذشته یا حال دادرسی کیفری داشته باشند .
• کسانی که خود یا همسرانشان یا یکی از اقربای سببی یا نسبی تا درجه دوم از طبقه سوم او با یکی از اصحاب دعوی (اختلاف) یا زوجه یا یکی از اقربای نسبی یا سببی تا درجه دوم از طبقه سوم او دادرسی مدنی دارند .
• کارمندان دولت در حوزه مأموریتشان .

در خصوص اشخاص بالا در صورت تراضی طرفین اصحاب دعوی می‌توان آنان را به سمت داوری انتخاب کرد.

اگر شخصی را که به عنوان داور تعیین کردیم به اختلاف رسیدگی نکند چه باید کرد؟

اگر شخصی را که به عنوان داور تعیین کردیم در زمان اختلاف نخواهد یا نتواند به اختلاف رسیدگی کند، باید یک اظهارنامه برای طرف دعوا بفرستد و از طرف دعوا بخواهد که به انتخاب داور جایگزین اقدام کند.

بعد از اظهارنامه اگر طرف دعوا موافقت کرد که اقدام به داور جایگزین می کند،اما اگر طرف دعوا جواب اظهارنامه را ندهد، رسیدگی به اختلاف در صلاحیت دادگاه قرار می گیرد.

آیا شخص ثالث می تواند ابطال رای داور را درخواست کند؟

اگر رای داور به حق شخص ثالث خللی وارد نماید، شخص ثالث میتواند اعتراض خود را در قالب اعتراض ثالث نسبت به رای داور مطرح نماید.

آیا ابطال رای داوری با توافق طرفین امکان پذیر می باشد؟

ریشه و اصل داوری، تراضی و توافق طرفین می باشد.لذا طبق م ۴۸۱ قانون آیین دادرسی مدنی،در صورتی که داوری از موارد اجباری قانون نباشد،طرفین می توانند با تراضی یکدیگر یک گزارش اصلاحی،تحت عنوان اسقاط رای داوری تنظیم نمایند.

در صورت فوت یا حجر یکی از طرفین دعوا،داور دارای صلاحیت می باشد؟

خیر مطابق ماده ۴۸۱ قانون آیین دادرسی مدنی، با فوت یا حجر یکی از طرفین دعوا، داوری از بین می رود.

در چه دعاوی ارجاع به داوری امکان پذیر نیست؟

۱-دعاوی مربوط به اصل نکاح و فسخ نکاح،طلاق و نسب
۲-شکایت و جرایم کیفری
۳-دعاوی راجع به اموال عمومی و دولتی
۴-دعاوی ورشکستگی

آیا داوران اختیار خاتمه دعوا را دارند؟

بله طبق م ۴۸۳ قانون آیین دادرسی مدنی، در صورتی که داوران اختیار صلح داشته باشند میتوانند دعوا را به صلح خاتمه دهند.