در ایران چند نوع وکیل داریم؟
معرفی انواع شغل وکالت
مقدمه:
یکی از سوالات بسیار مهم و پرتکرار این است که شغل وکالت چه حوزههایی دارد و یک وکیل چه وظایفی دارد؟ شاید شما هم وقتی اسم وکیل را میشنوید، شخصی را تصور کنید که در دادگاه، جلوی چند نفر اعم از قاضی و طرفین دعوا و افراد دیگر، در حال دفاع کردن از حق و حقوقات موکل خویش می باشد! باید بگوییم که این تصور تا حدی نادرست است.
یک وکیل موفق، میتواند تأثیرات مثبت و ارزشمندی بر زندگی و وضعیت موکلین خود داشته باشد. به عنوان مثال از طریق کمک به آنها در یک مشکل خانوادگی، رفع اتهامات واردشده به آنها یا جبران خسارتهای مالی. به عبارتی دیگر، وکلا از مردم در چالش برانگیزترین دوران زندگی آنها حمایت میکنند.
در مقاله ی “در ایران چه مشاغل حقوقی ای داریم؟” گفتیم که هر وکیل می تواند هم به صورت عام در تمام حوزه های حقوق فعالیت داشته باشد و هم می تواند بر یک حوزه ی خاص تمرکز نموده و به صورت تخصصی وکالت نموده و پرونده قبول نماید.
در این مطلب از ستارگان وکالت قصد داریم بهطور کامل انواع مشاغل وکالت را برای شما توضیح داده و وظایف و مسئولیتهای هر وکیل را به طور مجزا نام ببریم.
در ادامه به بیان توضیحاتی در خصوص عناوین ذیل می پردازیم:
شغل وکالت چیست؟
شغل وکالت، شغلی کاملاً تخصصی است که در قدم اول به تحصیلات دانشگاهی در رشته حقوق نیاز دارد. وکیل شخص متخصصی است که در امور حقوقی به دیگران مشاوره و راهنمایی میدهد و از حق فرد یا گروهی از افراد حمایت میکند. هدف افراد بعد از بستن قرارداد وکالت، معمولا کمک گرفتن برای انجام امور حقوقی یا دفاع از حق و شنیدن صدایشان می باشد.
یکی از اشتباهات رایج مشهود در جامعه این است که بعضی افراد مشاور یا کارشناس حقوقی را با وکیل اشتباه میگیرند یا فرض میکنند که هردوی آنها یکی هستند. به همین علت، در قدم اول تفاوت تفاوت وکیل با مشاور حقوقی را شرح بدهیم.
تفاوت وکیل با مشاور حقوقی چیست؟
وکیل و کارشناس حقوقی هر دو در رشته حقوق تحصیل کرده اند؛ اما اگر کسی بخواهد وکیل شود باید بعد از اخذ مدرک لیسانس در رشته حقوق، در آزمون وکالت و پس از کسب نمره لازم در آزمون کتبی دوره ی 18 ماهه ی کارآموزی آن را نزد یک وکیل سرپرست بگذراند تا موفق به دریافت پروانه وکالت شود. این در حالی است که مشاور یا کارشناس حقوقی نیازی به گذراندن این دو مرحله ندارند و میتوانند بعد از فارغالتحصیلی از مقطع کارشناسی در سازمانها بهعنوان مشاور حقوقی فعالیت داشته باشند.
یکی از مهم ترین تفاوتهای دیگر این دو شغل این است که، وکلا نمیتوانند در شرکتها و سازمانها، بهطور رسمی استخدام شوند؛ اما برای مشاوران حقوقی این ممنوعیت وجود ندارد.
در نتیجه میتوان گفت که وکلا میتوانند مشاور حقوقی نیز باشند؛ اما یک مشاور یا کارشناس حقوقی، وکیل نیست؛ زیرا پروانه وکالت ندارد.
وظایف و مسئولیتهای وکیل
مسئولیتهای اصلی وکلا بسته به نوع شغلی که در آن فعالیت میکنند یا نوع موکلی که برای آن کار میکنند (حقیقی یا حقوقی)، میتواند متفاوت باشد. بااینحال، با وجود این تفاوتها، وظایف کلیدی و مشترک بین وکلا عبارتاند از:
- پاسخگویی به سؤالات موکل و ارائه توضیحات شفاف و قابل فهم برای موکل
- حل مشکلات با یافتن راهحلهای مؤثر و مفید قانونی
- مشاوره و توصیه به موکل در مورد راهحلهای موجود یا خدمات خاصی که ممکن است برای آنها مفید باشد.
- یادداشتبرداری از گزارشهای جلسات برای ثبت مشکلات و راهحلها و بهروزرسانی پروندهها با اطلاعات جدید
انواع شغل وکالت
همانطور که در مقدمه ی این مطلب نیز گفتیم، شغل وکالت انواع گوناگونی دارد، زیرا حوزههای آن بسیار وسیع است و کسانی که در این شغل فعالیت میکنند، تخصصهای متفاوتی دارند. در ادامه انواع مختلف این شغل را برای بیان می کنیم.
وکیل جراحت شخصی و حوادث
وکلای جراحات شخصی عمدتاً در دعاوی مدنی کار میکنند و نماینده کسانی هستند که دچار آسیب و جراحات جسمی شدهاند. اغلب این آسیبها ناشی از تصادفات رانندگی، قصور پزشکی یا حوادث در محل کار میباشند. وکلای جراحت شخصی باید ثابت کنند که طرف مقابل که معمولاً شخصی حقیقی یا حقوقی است، مقصر است و باید به شخص آسیبدیده خسارت پرداخت کند. بسیاری از این پروندهها بدون مراجعه به دادگاه حل و فصل میشوند.
وکیل ورشکستگی
اغلب افرادی که مشکلات مالی دارند یا در حال بررسی روند ورشکستگی خود هستند، باید با یک وکیل متخصص ورشکستگی مشورت کنند. این نوع وکیل میتواند در مورد شرایط افراد برای ورشکستگی، انواع ورشکستگی، بررسی هرگونه جایگزین احتمالی و میانبر ها به افراد کمک کند. البته وکلای ورشکستگی فقط برای این افراد نیستند؛ بلکه شرکتهای تجاری که طلبکار یا بدهکار هستند نیز باید از کمک این وکلا استفاده کنند. بااینحال، دامنه کار وکلای ورشکستگی در هر یک از این حوزهها تقریبا یکسان است.
وکیل مالکیت فکری و معنوی
وکلای مالکیت فکری و معنوی از حقوق، ابداعات و آثار مخترعان، نویسندگان، هنرمندان و سایر مشاغل محافظت میکنند. مالکیت معنوی شامل حق چاپ، علامت تجاری، ثبت اختراع و محافظت از اسرار تجاری می باشد.
وکلای این حوزه سه وظیفه اصلی بر عهده دارند:
- به مشتریان خود در مورد بهترین راه برای حفاظت از مالکیت فکری خود مشاوره دهند.
- از مالکیت معنوی آن ها با ثبت یک علامت تجاری، حق چاپ یا ثبت اختراع محافظت کنند.
- حقوق مالکیت معنوی را در صورت نقض آن، اجرا کنند.
وکیل امور اداری و استخدامی
وکلای استخدامی و کار بهطور گسترده روابط بین شرکتها، کارفرمایان و کارکنان را اداره میکنند. آنها به مسائل مربوط به تبعیض در محل کار، آزار و اذیت، مقررات دستمزد و حقوق، مزایا و امنیت بازنشستگی میپردازند. اگر شرکت یا سازمانی با کارمندان خود مشکلی داشته باشد یا بالعکس، وکیل امور اداری میتواند در مورد مسائل حقوقی ناشی از قراردادهای کار یا روابط کاری مختلف به آنها مشاوره دهد و تلاش کند مشکل را برطرف کند.
وکیل شرکت
وکلای تجاری که به وکلای شرکت نیز معروف هستند، امور حقوقی مربوط به تشکیل یک شرکت، تنظیم قراردادهای مختلف و مسائل و مشکلات مربوط به انطباق شرکت را بر عهده دارند و اطمینان حاصل میکنند که همه معاملات شرکت در محدوده قوانین کشوری انجام میشوند. یک وکیل تجاری میتواند تحقیقات حقوقی انجام دهد، اسناد حقوقی را جمعآوری کند و مورد بازبینی قرار دهد و در مورد قراردادها مذاکره کند.
نکته ی حائز اهمیت این است که شرکتهای دولتی میتوانند برای انجام امور حقوقی خود، مشاوران حقوقی را بهعنوان نماینده خود معرفی کنند؛ اما شرکتهای خصوصی فقط میتوانند از وکلای پایهیک دادگستری به این منظور کمک بگیرند.
وکیل مهاجرت
امروزه که مهاجرت نسبت به گذشته افزایش یافته، وکلای مهاجرت میتوانند برای انجام امور مربوط به مهاجرت و حل مشکلاتی که رخ میدهد، کمک شایانی نمایند. این نوع وکیل در برخورد با مسائل مربوط به مهاجرت مانند ویزا، اقامت، پناهندگی یا گرفتن گرین کارت، به افراد مشاوره و راهنمایی میدهد.
وکیل کیفری
وکلای مدافع کیفری از موکل خود که به ارتکاب جرمی محکوم شده است، حمایت میکنند و اطمینان حاصل میکنند که حق آزادی و حقوق اولیه آنها در سیستم قضایی بهطور منصفانه رعایت شود. وکیل کیفری ممکن است بهعنوان وکیل مدافع عمومی یا وکیل خصوصی کار کند که هردوی آنها در مسائل مربوط به حقوق جزا، وثیقه، بازجویی، دستگیری، محاکمه کیفری و… تخصص دارند و میتوانند از حقوق موکل خود در راستای ضوابط قانون دفاع کنند. این وکلا ممکن است بیشتر از سایر وکلا در دادگاه حاضر شوند؛ بهویژه اگر پرونده آنها به دادگاه برسد.
معمولاً وکلای کیفری در یکی از دو حوزه وکیل دادگستری یا وکیل مدافع فعالیت میکنند. وکلای دادگستری، نماینده دولت یا شخصی هستند که جرم علیه آنها مرتکب شده است؛ اما وکلای مدافع، نماینده متهم به جنایت هستند.
وکیل مالیاتی
وکلای مالیاتی بهخوبی با قوانین و مقررات امور مالیاتی آشنا هستند و برای اشخاص مختلفی کار میکنند که میتواند شامل شرکتهای حقوقی، شرکتهای حسابداری، سازمانهای خصوصی یا دولتی باشد. مسئولیت این وکلا شامل برنامهریزی مالیاتی، تفسیر قانون مالیات و تأثیرات آن بر موکل است. این افراد معمولاً در حوزه مدیریت مالی یا حسابداری نیز متخصص هستند.
امروزه در جامعه ی ایران با توجه به مسائل و چالش های پیرامون ایران تمرکز بر قوانین و مقررات مالیاتی و کسب تخصص در این حوزه می تواند بسیار موفقیت آمیز باشد.
وکیل خانواده
وکلای خانواده در امور مربوط به قراردادهای پیش از ازدواج، طلاق، نفقه، حضانت فرزندان و… به موکلان مشاوره میدهند. همچنین هرگونه روابط داخلی یا مسائل مربوط به خانواده ازجمله به سرپرستی گرفتن کودکان، موارد بزهکاری اطفال نیز در محدوده وظایف وکیل خانواده است. وکلای خانواده میتوانند در شرکتهای دولتی متخصص در حقوق خانواده یا در شرکتهای خصوصی کار کنند.
وکیل اداره کار و کارگران
کارگرانی که در عملیات ساختمانی یا کارخانهای مجروح میشوند، میتوانند از این وکلا برای دفاع از حقوق خود کمک و مشاوره بگیرند. همچنین اگر جراحات کارگری زیاد باشد و در اثر آن، جان خود را از دست بدهد، خانواده کارگر میتوانند از وکیل برای جبران خسارات مادی و معنوی واردشده به آنها کمک بگیرند.
وکیل تأمین اجتماعی
وکیل تأمین اجتماعی از افراد آسیبپذیر هنگام تصمیمگیری حمایت میکند تا حقوحقوق آنها نادیده گرفته نشود. این وکلا از افرادی که میخواهند از حق خود در مسکن، کمکهزینه معلولیت، مراقبتهای پزشکی، تصمیمات پزشکی، برنامهریزی مالی، بستری شدن در بیمارستان و… استفاده کنند، حمایت میکنند. بهعنوانمثال، یک وکیل میتواند به شخصی که دارای اختلال یادگیری است، برای تصمیمگیری در مورد مراقبت در خانه یا امور مالی زندگی کمک کند.
وکیل دعاوی مدنی
هنگامی که افراد راجع به مسائل و مشکلات مالی با یکدیگر اختلاف پیدا میکنند، نیاز است تا وکلای دعاوی با حضور در دادگاه از حقوق موکلین خود دفاع کنند تا درنهایت قاضی و دادگاه به یک تصمیم برسد. این اختلافات میتواند بین اشخاص حقیقی یا حتی حقوقی مانند شرکتها یا سازمانها باشد.
وکیل اتفاقی
وکیل اتفاقی به شخصی گفته میشود که تحصیلات لازم وکالت را کسب کرده است؛ اما هنوز پروانه وکالت ندارد. این شخص میتواند وکیل خویشاوندان خودش باشد و حداکثر میتواند سه بار در سال از این حق وکالت خود استفاده کند.
وکیل معاضدتی
هنگامیکه افراد توانایی پرداخت هزینههای وکیل را ندارند، باید از کانون وکلا درخواست وکیل معاضدتی نمایند. یک وکیل معاضدتی حق گرفتن هیچ هزینهای بهجز تمبر دادرسی را از موکل خود ندارد.
ما در این مطلب تاکنون برخی از رایجترین انواع شغل وکالت را معرفی کردیم، حوزههای دیگری در وکالت وجود دارد که با توجه به نوع تخصص و فعالیت میتواند متغیر باشد. بهعنوانمثال، وکیل محیط زیست یا وکیل قراردادی نیز از انواع دیگر شغل وکالت است.
چگونه میتوان وکیل شد؟
برای آنکه بتوانید یک وکیل پایهیک دادگستری شوید، باید مراحل زیر را طی کنید:
- ابتدا باید در کنکور علوم انسانی شرکت کنید و در انتخاب رشته، حقوق یا فقه و مبانی حقوق اسلامی از گرایش های الهیات را انتخاب کنید.
- بعد از گذراندن دوره کارشناسی و دریافت مدرک لیسانس، باید در آزمون وکالت که توسط کانون وکلای دادگستری و مرکز وکلای قوه قضابیه برگزار میشود، شرکت کنید.
- بعد از قبولی در این آزمون، باید در مصاحبههای شفاهی دیگری نیز شرکت کنید و در آنها نمره قبولی به دست آورید.
- بعد از آنکه این مراحل را با موفقیت پشت سر گذاشتید، پروانه وکالت دادگستری دریافت میکنید و یک وکیل پایه دو میشوید.
- برای تبدیلشدن به وکیل پایهیک، باید دوره کارآموزی وکالت را که 18 ماه است، گذرانده و در 36 دادگاه مختلف کیفری، حقوقی، خانواده و… حاضر شوید.
- بعد از گذراندن این کارآموزی، نوبت به ارائه پایاننامه تحقیقی و آزمون اختبار میرسد. این آزمون که سه بار در سال برگزار میشود، تشکیلشده از دو مرحله کتبی و شفاهی است و در شش رشته حقوق برگزار میشود.
- در بخش شفاهی این آزمون باید پروندهای را حلوفصل کنید و اگر در مراحل کتبی و شفاهی نمره قبولی را دریافت کنید، مراسم تحلیف برای شما برگزار میشود و اینگونه به وکیل پایهیک دادگستری تبدیل خواهید شد.
درآمد شغل وکالت در ایران
درآمد وکلا میتواند تحت تأثیر عوامل مختلفی با یکدیگر متفاوت باشد. ازجمله این عوامل میتوان به موارد زیر اشاره کرد:
- میزان سابقه: بدیهی است که هراندازه سابقه کاری یک وکیل بیشتر باشد، تجربه او نیز بیشتر است و پروندههای بیشتری را میتواند بر عهده بگیرد.
- شهر محل کار: معمولاً درآمد شغل وکالت در کلان شهرها نسبت به سایر شهرهای کشور بیشتر است و یک وکیل در شهر تهران معمولا درآمد بالاتری خواهد داشت.
- تخصص وکیل: همانطور که در بخشهای قبلی گفتیم، وکلا میتوانند در حوزههای مختلفی اعم از کیفری، خانواده، مالیاتی و… فعالیت کنند. به همین دلیل معمولاً وکلایی که تمرکز خود را روی یک حوزه میگذارند و در آن تخصص دارند، پروندههای بیشتری در آن حوزه نیز به دست خواهند آورد و درآمد بیشتری خواهند داشت.
درنهایت میتوان این نتیجه را گرفت که درآمد وکلا به میزان پروندههای حقوقی که سمت آنها میآید، بستگی دارد که تعداد این پروندهها نیز با عواملی که گفتیم رابطه مستقیمی دارد. همچنین میزان درآمدی که یک وکیل به ازای هر پرونده دریافت میکند معمولاً با توافق طرفین انجام میشود و نمیتوان بهصورت دقیق آن را تعیین کرد.
بازار کار شغل وکالت برای زنان چگونه است؟
در سالهای اخیر زنان در عرصه شغل و کسبوکار، بیشتر از گذشته فعال بودهاند و پیشبینی میشود که باوجود موانع زیادی که پیش روی آنها توسط جامعه گذاشته شده است، همچنان این فعالیت را ادامه و افزایش دهند. یکی از این عرصههای شغلی فعال برای خانمها، شغل وکالت است. با توجه به آنکه خانمها مخصوصاً خانمهای متأهل، معمولاً موانع و مشکلات زیادی را برای رسیدن به یک جایگاه شغلی خوب پشت سر میگذارند، افرادی بسیار سختکوش هستند و مخصوصاً در جایگاه وکیل خانواده، بسیار موفق میشوند.
شاید به نظر بعضی افراد جامعه شغل وکالت برای خانم ها مناسب نباشد؛ اما باید به این نکته توجه کنیم که باوجود مشغلههای بیشتر که خانمها نسبت به آقایان در کارهای خانه یا مراقبت از فرزند دارند، توانستهاند در خیلی از عرصهها ازجمله وکالت، این موضوع را مدیریت کرده و در حرفه خود بهاندازه آقایان یا در بعضی موارد حتی بیشتر از آنها به موفقیت دست پیدا کنند. پس همیشه به خاطر داشته باشیم که هیچ انسانی را به دلیل جنسیت او در مشاغل متمایز نکنیم؛ زیرا همه به یک اندازه، حق فعالیت و اشتغال را در جامعه دارند.
ویژگیهای شخصیتی وکیل
هر شغلی نیازمند افرادی است که ویژگیهای متناسب با آن شغل را داشته باشند. شغل وکالت نیز از این قاعده مستثنا نیست. برای آنکه یک وکیل خوب و موفق شوید، باید ویژگیهای مرتبط با این شغل را در خود پیدا کنید؛ به همین دلیل در ادامه به برخی از مهمترین آنها پرداختهایم.
مطالعه ی بیشتر: “ویژگی های مشاغل حقوقی در ایران”
علاقه به شغل خود
وکلای موفق همواره اشتیاق و علاقه زیادی به شغل خود دارند. احتمالاً شما هم تاکنون جملاتی از قبیل «برای موفقیت در شغلتان، باید به شغل خود علاقه داشته باشید» را شنیدهاید. این جمله باید برای اغلب وکلا صدق کند؛ زیرا وکالت معمولاً شغل پراسترس و پرفشاری است و اگر در آن علاقه وجود نداشته باشد، نمیتوان در آن نیز دوام آورد و موفق شد.
همدردی
بدون داشتن حس همدردی و دلسوزی برای موکلین، یک وکیل هرگز نمیتواند به موفقیت بالایی در شغل خود دست یابد. مهرورزی و خدمت از اصول مهمی است که وکلا همیشه باید آن را سرلوحه کار خود قرار دهند. در حقیقت، وکیلی که متعهد به خدمت و کمک به موکلین خود است، بهاحتمالزیاد در زندگی حرفهای خود نیز پیشرفت زیادی میکند.
مهارتهای ارتباطی
وکلا باید دائماً با موکلین خود، مخاطبهای پرونده یا گاهی اوقات اعضای دادگاه و قاضی ارتباط برقرار کند. همچنین وکلا باید بدانند که چگونه ایمیلها یا مکاتبات رسمی را بنویسند و در مکالمات تلفنی ارتباط مؤثر برقرار کنند.
دانشجویان حقوق و وکلا هرگز نباید فرصتی را برای تقویت مهارتهای ارتباطی از دست بدهند؛ زیرا وکلا باید بدانند چگونه با مشتریان و موکلین ارتباط برقرار کنند و چگونه تواناییهای حرفهای خود را به آنها نشان دهند.
بدیهی است بعضی از افراد ذاتا این ویژگی را تا حد بالایی دارند اما برای افرادی که احساس میکنند آنچنان که شایسته است مهارت های ارتباطی خوبی ندارند جای نگرانی وجود ندارد امروزه اساتید بسیار مجربی وجود دارند که می توان با شاگردی آنها استفاده از فرمایشات آنها مهارت های ارتباطی خود را بهبود بخشیم.
گوش دادن فعالانه
یکی از ارزشمندترین ویژگیهایی که در همه وکلای موفق مشترک است، توانایی و تمایل به گوش دادن است. اگرچه گوش دادن فعالانه نیز بخشی از مهارتهای ارتباطی است؛ اما در نظر گرفتن آن بهعنوان یک ویژگی جدا نشان دهنده ی اهمیت بالای آن می باشد.
گوش دادن به موکلین، گوش دادن به شاهدان، گوش دادن به وکیل طرف مقابل و گوش دادن به دادگاه و قاضی میتواند در برنده شدن و شکست یک پرونده بسیار مؤثر باشد. وکلای موفق تمام اطلاعات مفید را میگیرند، آن ها را از تمام جوانب تجزیه و تحلیل میکنند و سپس دست به عمل میزنند.
آشنایی با قانون
دانش حقوقی موردنیاز برای وکیل خانواده بسیار متفاوت از دانش حقوقی موردنیاز برای وکیل کیفری است؛ به همین دلیل اغلب وکلای موفق، کسانی هستند که در یک حوزه خاص، تخصص و دانش زیادی کسب میکنند و حوزه فعالیت خود را میشناسند. بخشی از این دانش از تجربه نیز ناشی میشود.
توانایی نوشتن
مهارتهای نوشتاری خوب یکی دیگر از ویژگیهای یک وکیل موفق است. برعکس آنچه در فیلمها میبینید، اغلب وکلا بیشتر از آنکه مشغول بحثهای شفاهی باشند، در حال مکاتبه و نوشتن هستند. وکلا باید بتوانند بهطور مؤثری، اسناد و شواهد قانونی را مستندسازی کنند؛ به همین دلیل، اگر شما میخواهید یک وکیل موفق و خوب شوید، بر تقویت مهارتهای نوشتاری خود تمرکز زیاد کنید.
خلاقیت
وقتی به شغل وکالت فکر میکنید، ممکن است خلاقیت اولین ویژگیای نباشد که برای وکیل به ذهن شما میرسد. بااینحال، وکلای موفق اغلب افرادی بسیار خلاق هستند. هر شخصی مشکلات و نگرانیهای خاص خود را دارد و وکلا با خلاقیت میتوانند به راهحلهای جدیدی برای هر موکل با ویژگیهای شخصیتی و مشکلات متفاوت برسند.
توانایی قضاوت خوب
گاهی اوقات نیاز است که وکلا در مورد مسئلهای از نیروی قضاوت خود استفاده کنند. بهعنوانمثال، در ابتدای رسیدگی به یک پرونده، وکیل باید در مورد ارزش پیگیری آن پرونده تصمیم بگیرد یا در حلوفصل مذاکرات پرونده موکل خود، تصمیمات را ارزیابی و قضاوت کند. البته درنهایت، تصمیمگیرنده باید موکل باشد؛ اما قبل از آن، بهتر است که وکیل تمام اطلاعات را به او بدهد و اطمینان حاصل کند که آنها را درک کرده است.
واقعبینی و گاهی شک کردن
این ویژگی به این معناست که وکلا باید همیشه این احتمال را در نظر داشته باشند که آنچه میبینند ممکن است نمایانگر کل داستان و واقعیت نباشد. شاید یکی از اشتباهاتی که اکثر وکلا انجام میدهند، اعتماد کامل به افراد است؛ زیرا در بسیاری از موارد، موکلین یا شاهدان پرونده، جزئیات مهم یا آنهایی را که به ضررشان است، بازگو نمیکنند.
صبوری
از ویژگیهای مشترک وکلای موفق صبر است؛ زیرا حوزه قانون معمولاً خشن و پر از مسائل و مشکلاتی است که اگر درگیر آن شوند، ممکن است گاهی تحمل یا امید خود را از دست بدهند. این مشکلات میتواند ناشی از موکل یا وکلای دیگر یا ناشی از تصمیمات اشتباه قاضی در دادگاه باشد. اغلب ویژگیای که وکلای موفق را از سایر وکلا متمایز میکند این است که آنها میدانند چگونه در موقعیتهای دشوار و سخت دوام بیاورند تا بهجایی برسند که ارزش این صبوریها را دارد.