مقدمه:

در مقطع کارشناسی ارشد یکی از گرایش های نو ظهور در رشته ی حقوق گرایش حقوق نفت و گاز است که علاقه مندان خاصی را دارد. این گرایش نو پا از زیر شاخه های حقوق عمومی محسوب میشود.

در کشور ما ایران که منابع نفت و گاز آن درآمد زیادی را برای کشور به ارمغان می آورد به همین دلیل آشنایی با مسائل مختلف مرتبط با نفت و گاز همیشه از اهمیت خاصی برخوردار بوده است. کمبود نیروهای متعهد و متخصص بومی در وزارت نفت جهت انجام مذاکرات و عقد قراردادها، مشکلی است که در طول تاریخ پیش روی مسئولان بوده است. در راستای حل این مشکل، تاسیس رشته حقوق نفت و گاز اقدامی شایسته در سطح ملی است.
در حقیقت این رشته یک دوره جامع جهت آموزش تمامی ابعاد حقوقی در صنایع نفت و گاز می باشد. ما در این مقاله به معرفی این رشته و بازار کار آن در آینده میپردازیم.

کوتاه‌ترین تعریفی که می‌توان از «حقوق نفت» ارائه داد چیست؟ 

حقوق نفت به قواعد، اصول، موازین، قوانین، مقررات و ضوابطی اطلاق می‌شود که روابط مرتبط با نفت را در جامعه تنظیم می‌کند. این روابط شامل مالکیت نفت موجود در لایه‌های زیر زمینی، نحوه تملک، سرمایه‌گذاری، اکتشاف، توسعه، استخراج، بهره‌برداری، توزیع، صادرات، حمل و نقل و مصرف نفت، گاز، می‌عانات گازی، قیر و سایر هیدروکربورد ها می‌باشد. 

پیشینه تاریخی حقوق نفت و گاز در ایران به چه سالهایی بازمی گردد؟

سابقه نفت در ایران به قرن‌ها قبل از میلاد مسیح برمی‌گردد که مردم از فرآوردهای نفتی همچون قیر برای مسدود کردن درزهای ساختمان‌ها و قیراندود کردن کشتی‌ها استفاده می‌کردند.

خود نفت را نیز مردم بعضا برای روشنایی به خصوص برای جاودانه کردن آتش آتشگاه‌های مقدس بکار می‌بردند. نفت به عنوان یک معدن ظاهری نیز در فقه مورد توجه بوده است. نفت به عنوان معدن سیالی که در اعماق زمین و دریا‌ها قرار دارد و استخراج آن مستلزم سرمایه‌گذاری عظیم و به کارگیری دانش فنی خاص است که می‌تواند ثروت هنگفتی ایجاد کند، حداقل تا اوایل قرن بیستم برای ایرانیان ناشناخته بوده است.

امتیازنامه‌هایی که در این دوره امضا شده‌اند همگی نشان از بی‌اطلاعی کامل از چیزی به نام نفت به معنای امروزی آن است. حداکثر تلقی از نفت این بوده که نفت یک ماده معدنی است که فرنگیان به آن نیاز دارند و واگذاری امتیاز استخراج و بهره‌برداری از آن خطری را متوجه کشور نمی‌کند، بلکه درآمدی را هم ایجاد می‌کند.

پیشینه حقوق نفت در ایران برمی‌گردد به قوانین فقهی و عرفی رایج در مورد معادن به خصوص معادن ظاهری که روابط افراد خصوصی را در استفاده از این معادن مقرر می‌کرده است.

از طرف دیگر دولت خود را مرجع بلامنازع می‌دانسته که می‌تواند خارج از قلمرو املاک شخصی، نسبت به واگذاری حق امتیاز اکتشاف و استخراج معادن از جمله نفت اقدام کند.

بنابراین در چارچوب این اصول، امتیازنامه‌هایی برای اکتشاف و استخراج نفت امضا شد که حقوق نفت در ایران را پایه ریزی کرد. در برهه‌ای از تاریخ معاصر ایران مسائل نفت تنها در چارچوب امتیازنامه‌ها و قرارداد‌ها تنظیم می‌شدند و قوانین و مقررات مستقلی وجود نداشت که تنظیم کننده امتیازنامه‌ها و قرارداد‌ها باشند.

با ملی شدن صنعت نفت و تصویب قانون نفت، حقوق نفت وارد دوره جدیدی شد. با پیروزی انقلاب اسلامی و نگاه جدید به ملی شدن صنعت نفت، حقوق نفت به‌طور جدی دستخوش تغییر شد. 

آینده حقوق نفت و گاز را در ایران چگونه ارزیابی می‌کنید؟

نفت سازنده تاریخ معاصر کشور ما است و مسایل نفت به حق جزء مسایل حساس کشور ما محسوب می‌شود. به رغم اهمیتی که مسایل نفت در کشور ما داشته است، این رشته مورد توجه چندانی قرار نگرفته است تا اینکه در پی تأکید مقام معظم رهبری، این رشته در مقطع کار‌شناسی ارشد و دکتری در برخی از دانشگاه‌های طراز اول ایران راه‌اندازی شد.

بسیاری از دانشجویان در مقطع کار‌شناسی و ارشد تمایل دارند که تحصیلات خود را در زمینه حقوق نفت و گاز تکمیل کنند. جذب نیروهای مستعد و باهوش و پرکار به حوزه حقوق نفت و گاز نوید می‌‌دهد که این رشته آینده درخشانی خواهد داشت و ما در این زمینه پیشرفت قابل ملاحظه‌ای خواهیم کرد.در بیرون از دانشگاه‌ها نیز مباحث قراردادهای نفتی و حقوق نفت و گاز مورد استقبال زیادی قرار دارد.

حقوقدانان، قضات و وکلا، شرکتهای مهندسان مشاور و پیمانکاران، مدیران، کار‌شناسان و متخصصان در مجموعه وزارت نفت، و سایر مدیران و مشاوران و تصمیم سازان که با مباحث انرژی و نفت و گاز مرتبط هستند به این رشته و اطلاع از آن مشتاق هستند که این نیز به توسعه این رشته کمک خواهد کرد.

بازار کار گرایش حقوق نفت و گاز:

از آن جایی که این روز ها بحث قراردادهای بین المللی، مورد توجه بیشتر قرار گرفته؛ تحصیلکرده های این گرایش، می تونن جایگاه شغلی خوبی توو این زمینه برای خودشون دست و پا کنند که البته  هنوز حرفه ای ها در این عرصه زیاد نیستند.

خارج از بحث وکالت و قضاوت بخواهیم از بازار کار حرف بزنیم، در شرکت های خصوصی فارغ التحصیلان حقوق نفت و گاز، با اقبال بیشتری مواجه هستند. زیرا کسی که در قراردادهای سطح بالا (از نوع قراردادهای نفتی) حرفه ای باشد  از عهده ی قراردادهای سطح پایین تر به راحتی بر می آید.

برای قبولی در گرایش حقوق و نفت و گاز باید چه منابعی را مطالعه کنید؟

ما در این مقاله به بررسی گرایش حقوق نفت و گاز پرداختیم که امروزه علاقه مندان بسیاری را به خود جذب کرده است. امیدواریم مطالب این مقاله برای علاقه مندان تحصیل در این حوزه مفید و کاربردی واقع شود.