عبارت مهرالمثل در قانون مدنی به چه معناست؟

به طور کلی در قانون مدنی جمهوری اسلامی ایران سه نوع مهریه به عنوان حق مهریه تعیین شده است که با توجه به زمان تعیین شدن آن عبارت است از: ۱- مهرالمسمی۲- مهرالمتعه۳- مهرالمثل 

ما در این مقاله به شرح و تفسیر مهر المثل میپردازیم که شرایط مختص به خود را دارا میباشد.

مهرالمثل به چه معناست؟

در صورتی‌که میزان مهریه در عقد نکاح تعیین نشده باشد یا تعیین شده باشد ولی به جهتی از جهات مشروعیت نداشته باشد مانند مشروبات الکلی یا این که مالیت نداشته باشد و یا به‌ عبارتی دیگر حق مهریه‌ای است که به‌موجب قرارداد تعیین نشده باشد در این صورت میزان مهریه بر اساس عرف و عادت و با توجه به وضع و اوضاع و احوال زن از لحاظ سن، زیبایی، تحصیلات، موقعیت خانوادگی و اجتماعی و …. با در نظر گرفتن مقتضیات زمان و مکان تعیین میشود. ماده ۱۰۹۱ قانون مدنی نیز در این باره اعلام می‌دارد که برای تعیین مهرالمثل باید حال زن از حیث شرافت خانوادگی و سایر صفات لحاظ شود، هم چنین وضع و احوال او نسبت‌ به امثال و اقران و اقارب و همچنین معمول محل و غیره در نظر گرفته شود.

در چه مواردی زن مستحق دریافت مهرالمثل است؟

۱_ هر گاه در عقد مهر تعیین نشده و توافقی بین زوج و زوجه نسبت‌ به تعیین مهر صورت نگرفته و بین زوجین نزدیکی واقع‌شده باشد.

۲_ هرگاه شرط عدم مهر در عقد شده باشد و قبل از توافق نسبت به‌حق مهریه نزدیکی واقع شود.

۳_ درصورتی‌که توافق طرفین نسبت ب مهر المسمی به جهتی از جهات باطل باشد مانند این‌که مالی که تعیین‌ شده به‌ عنوان مهریه مجهول باشد یا مالیت نداشته باشد.

۴_ مورد از ماده ۱۰۹۹ قانون مدنی باشد(در صورت جهل زن به فساد نکاح و وقوع نزدیکی زن مستحق مهرالمثل است).

آیا مهرالمثل مختص نکاح دائم است یا می‌توان آن را برای نکاح موقت نیز در نظر گرفت؟

در نکاح موقت تعیین مهریه شرط لازم و ضروری برای صحیح واقع شدن عقد نکاح است و درصورتی‌که مهریه تعیین نشود یا قبل نکاح نسبت ب آن تراضی نشود نکاح باطل است، بنابراین اصل بر این است که در نکاح موقت مهریه به‌ صورت مهرالمسمی باشد و اما در نکاح دائم عدم تعیین مهر خللی به اصل عقد وارد نمی‌کند.

شرایط مالی که به‌عنوان مهریه تعیین می‌شود چیست؟

بر اساس مواد ۱۰۷۸ تا ۱۰۸۰ قانون مدنی و همچنین دیگر مواد قانون مدنی شرایط مهر عبارت است است:

۱- مالیت داشته باشد.

۲- قابل تملک به وسیله زن باشد.

۳- معلوم باشد به گونه ای که منجر به جهالت طرفین نباشد.

۴- دارای منفعت عقلایی مشروع باشد.

۵- قابل تسلیم از سوی مرد باشد.

این شروط گفته‌شده برای تمامی انواع مهریه یعنی: مهرالمسمی، مهرالمثل و مهرالمتعه لازم و ضروری است. درنتیجه مهرالمثل ازجمله مواردی است که در نکاح دائم موضوعیت پیدا کرده و در صورت عدم تعیین مهر ضمن عقد با توجه به اوضاع‌ و احوال زن و سایر شرایط گفته‌ شده تعیین می‌شود.

آیا میزان مهر المثل برای زنان متفاوت یکسان است؟

در پاسخ به این پرسش باید گفت که در قانون مبلغ مشخصی تحت عنوان مهر المثل تعیین نشده و شرایط تعیین آن در ماده ی 1091 قانون مدنی بیان شده که به طور اختصار بیان میکند مهرالمثل بر اساس شان و منزلت زن و شرافت و حیثیت خانوادگی و سایر فاکتور ها از قبیل سن و زیبایی و میزان تحصیلات اقارب و اقارن زن تعیین میشود.

بنابراین میزان مهر المثل از یک زن نسبت به زن دیگر متغیر است و با در نظر گرفتن تمام این فاکتور هاای بیان شده در ماده ی 1091 قانون مدنی در دادگاه توسط ارجاع به کارشناس معین میشود.

حکم مهرالمثل در صورت برقراری رابطه نامشروع چیست؟ آیا مهر المثل به روابط نا مشروع و زنا هم تعلق میگیرد؟ یکی از موضوعاتی که این روزها ممکن است مطرح شود این است که زمانی بین دختر باکره و مردی بدون وجود رابطه زوجیت نزدیکی و رابطه جنسی برقرار شود و با رضایت دختر پرده بکارت ازاله گردد آیا دختر میتواند تقاضای مطالبه ی مهرالمثل یا ارش البکاره نماید؟ 

برای پاسخ به این پرسش ابتدا میبایست با مفهوم مهرالمثل و ارش البکاره به طور کامل آشنا شویم. همانطور که گفته شد مهرالمثل مهریه ای است که مطابق با عرف و شان زن در جامعه برای او تعیین میشود. ارش البکاره نیز به معنای خسارت بکارت میباشد.

حال برای پاسخ به این سوال باید دو حالت را در نظر بگیریم:

1-در صورتی که رابطه نا مشروع بدون رضایت زن واقع شود به عبارتی دیگر درصورت تجاوز به زن رابطه نامشروع واقع شود در این صورت زن مستحق دریافت مهرالمثل میباشد حال اگر زن دارای پرده ی بکارت باشد و این رابطه باعث ازاله بکارتش شود زن علاوه بر مهرالمثل مستحق دریافت ارش البکاره نیز می باشد.

(نکته قابل توجه در این مورد نیز این است که اگر زن به واسطه رابطه نامشروع که بدون رضایت وی واقع شود مطابق ماده 9 قانون مسئولیت مدنی نیز میتواند علاوه بر ضرر و زیان مادی تقاضای ضرر و زیان معنوی نیز بکند)

2-درصورتی که رابطه نامشروع با رضایت زن واقع شود و عمل زنا شکل بگیرد به زن نه مهرالمثل تعلق میگیرد و نه ارش البکاره، مستند آن ماده 658 قانون مجازات اسلامی است.