اخبار و مقالات

حقوق بیماران و تکالیف پزشکان و مراکز درمانی در برابر این حقوق

ارتباط میان پزشک و بیمار یک قرارداد پزشکی محسوب می‌شود. این قرارداد از نوع عقود رضایی است و دارای سه رکن اساسی زیر می‌باشد:

1- توافق طرفین

2- قصد معالجه

3- رعایت اصول پزشکی متعارف

همان‌گونه که در هر قرارداد، طرفین دارای حقوق و تکالیفی هستند، در این قرارداد نیز پزشک و بیمار هر دو از حقوق و وظایف مشخصی برخوردارند. در نظام سلامت مدرن، بیمار نه صرفاً «موضوع درمان» بلکه صاحب حق است؛ این حق ریشه در اصل کرامت انسانی دارد که در قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران نیز مورد تأکید قرار گرفته است.

محورهای اصلی منشور حقوق بیماران

منشور حقوق بیماران در نظام سلامت جمهوری اسلامی ایران، حقوق بیماران را در قالب ۴ محور اصلی تدوین کرده است:

1. حق اطلاع‌رسانی شفاف و کامل

بیمار حق دارد اطلاعات دقیق، قابل فهم و جامع درباره موارد زیر دریافت کند:

• وضعیت بیماری
• روش‌های درمان
• عوارض احتمالی
• گزینه‌های جایگزین درمان
• هزینه‌های درمانی

پزشک موظف به اطلاع‌رسانی کامل است و در صورت قصور، ممکن است با مسئولیت کیفری و انتظامی مواجه شود.

2. حق رضایت آگاهانه

بیمار باید پیش از انجام هرگونه اقدام درمانی، رضایت آگاهانه و مستند ارائه کند. صرف امضای یک برگه بدون توضیح، مصداق رضایت واقعی نیست.

3. حق برخورداری از مراقبت ایمن و حرفه‌ای

بیمار حق دارد درمان را مطابق با استانداردهای علمی، فنی و اخلاقی دریافت کند. هرگونه کوتاهی در این زمینه، ممکن است پزشک را با مسئولیت حقوقی و حرفه‌ای مواجه سازد.

4. حق حفظ محرمانگی اطلاعات پزشکی

پزشک و کادر درمان موظف به حفظ اسرار بیمار و احترام به حریم خصوصی او هستند. این موضوع در ادامه به‌صورت مفصل بررسی خواهد شد.

حق شکایت و تقاضای جبران خسارت (حق پشتیبان)

در صورت نقض هر یک از حقوق فوق، بیمار حق دارد به مراجع صالح (قضایی، انتظامی، نظام پزشکی و…) مراجعه کرده و طرح شکایت یا مطالبه خسارت نماید.

نکته مهم:

در پرونده‌ای واقعی در زمان اپیدمی کرونا، بیماری با علائم تنگی نفس به یک کلینیک مراجعه کرده بود. بدون اطلاع‌رسانی، اقدام به ساکشن ریه شده بود که منجر به آسیب شد. در جلسه رسیدگی مشخص شد بیمار حتی نمی‌دانسته چه اقداماتی قرار است انجام شود. این نه‌تنها تخلف مدنی، بلکه تخلف کیفری و انتظامی محسوب می‌شود.

تکالیف پزشکان در برابر حقوق بیماران

تکالیف پزشکان و کادر درمان، نقطه‌ی مقابل حقوق بیماران است. به‌عبارت‌دیگر، هر حق برای بیمار، مساوی با یک تکلیف برای پزشک است. مهم‌ترین تکالیف عبارتند از:

1. اطلاع‌رسانی کامل و دقیق

پزشک موظف است روند درمان، عوارض، هزینه‌ها و سایر موارد مرتبط را با شفافیت کامل به بیمار اطلاع دهد.

2. اخذ رضایت آگاهانه

امضای یک رضایت‌نامه، بدون شرح دقیق اقدامات درمانی، کفایت نمی‌کند. مستندسازی رضایت در رویه‌های نوین حقوقی و پزشکی اهمیت زیادی دارد.

3. رعایت صلاحیت تخصصی

پزشک صرفاً مجاز است در حوزه تخصصی خود اقدام نماید. ورود به سایر حوزه‌ها ممنوع و تخلف محسوب می‌شود.

4. حفظ اسرار پزشکی و احترام به حریم خصوصی

حفظ محرمانگی اطلاعات و رعایت اخلاق حرفه‌ای از الزامات حرفه‌ی پزشکی است.

5. تعهد به مراقبت و انجام اقدامات مناسب

پزشک متعهد است با دقت، اخلاص و بر پایه اخلاق انسانی درمان را انجام دهد. تبعیض بر اساس مذهب، جنسیت، نژاد یا موقعیت اجتماعی بیمار ممنوع است.