طرح نحوه اجرای اصول ۱۵۲ و ۱۵۳ قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران

ماده۱- در اجرای اصل یکصد و پنجاه و دوم ۱۵۲ قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران دولت موظف است، سیاست خارجی جمهوری اسلامی ایران با توجه به محور های اساسی زیر تدوین نماید:

۱- سیاست خارجی کشور به نحوی تدوین و اجراء شود که استقلال کشور به طور همه جانبه حفظ شود.

۲- سیاست خارجی کشور به نحوی تدوین و اجراء شود که تمامیت ارضی کشور به طور همه جانبه حفظ شود.

۳- سیاست خارجی کشور به نحوی تدوین و اجراء شود که هرگونه سلطه جویی دولت های بیگانه و سلطه پذیری دولت های بیگانه منتفی باشد.

۴- سیاست خارجی کشور به نحوی تدوین و اجراء شود که از حقوق همه مسلمانان جهان دفاع همهجانبه در برابر دشمنان اسلام انجام شود.

۵- سیاست خارجی کشور به نحوی تدوین و اجراء شود که بین دولت ایران و قدرت های سلطه گر که به هر نحوی نسبت به جمهوری اسلامی ایران یا مسلمانان جهان سلطه گری دارند، معاهده متقابل یا چندجانبه منعقد نگردد.

۶- سیاست خارجی کشور به نحوی تدوین و اجراء شود که فقط بین دولت ایران و دولت های غیرمحارب با اسلام و جمهوری اسلامی ایران روابط صلحآمیز متقابل برقرار باشد.

ماده۲- به منظور نظارت دقیق بر اجرای اصل یکصد و پنجاه و دوم۱۵۲ قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران و ماده۱ این قانون دولت و وزارت امور خارجه موظفند قبل از انعقاد هرگونه معاهده، سند همکاری، موافقتنامه و قرارداد بین المللی و… و همچنین قبل از انجام هرگونه مذاکره تعهدآور با دولت های بیگانه، بدواً از شورای عالی امنیت ملی کشور و مجلس شورای اسلامی مجوز قانونی لازم را اخذ نمایند.

تبصره- شورای عالی امنیت ملی و مجلس شورای اسلامی از زمان وصول تقاضا از سوی دولت یا وزارت امورخارجه حداکثر سه ماه فرصت دارند درخصوص موافقت یا عدم موافقت خود درخصوص تقاضای مظرح شده اتخاذ تصمیم نموده و آنرا به متقاضی ابلاغ نمایند.

ماده۳- هر گونه تحریم علیه نظام جمهوری اسلامی ایران، مقامات و اتباع جمهوری اسلامی ایران از مصادیق سلطه گری دولت ها و رژیم های بیگانه محسوب شده و هرگونه روابط صلح آمیز و انعقاد معاهده، سند همکاری، موافقتنامه و قرارداد بین المللی و… و انجام مذاکره و… با تحریم کنندگان تا زمان رفع کامل تحریم ها ممنوع است.

ماده۴- هر گونه قرارداد که موجب سلطه بیگانه بر منابع طبیعی و اقتصادی، فرهنگ، ارتش و دیگر شؤون کشور گردد ممنوع است.

ماده۵- هرگونه اقدام نظامی علیه جمهوری اسلامی ایران و مسلمانان محاربه با اسلام محسوب شده و هرگونه روابط صلح آمیز و انعقاد معاهده، سند همکاری، موافقتنامه و قرارداد بین المللی و… و انجام مذاکره و… با دولت ها و رژیم های محارب تا زمان توقف کامل اقدامات نظامی ممنوع است.

ماده۶- انعقاد هرگونه معاهده، سند همکاری، موافقتنامه و قرارداد بین المللی و… و انجام هر نوع مذاکره تعهد آور با دولت های بیگانه بدون رعایت مفاد این قانون باطل محسوب شده و درصورتی که عمل متخلف از اجرای مفاد این قانون از مصادیق جرائم مذکور در قانون مجازات اسلامی محسوب نشود، متخلف به مجازات تعزیری انفصال موقت از شش ماه تا پنج سال از مشاغل دولتی و عمومی و محرومیت از حقوق اجتماعی به مدت پنج
سال محکوم می شود.

مقدمه دلایل توجیهی:

خداوند در آیات متعددی از قرآن کریم نحوه برخورد با دشمنان دستوراتی بیان فرموده است که این دستورات چراغ راه کارگزاران نظام در روابط دیپلماتیک است و باید مطابق این دستورات در روابط با کشور های بیگانه و مذاکرات عمل نمایند، به برخی از آیات در این موضوع اشاره می شود:

۱- آیه ۱۲۰ سوره بقره بیان فرموده است: «وَلَن تَرْضَى عَنکَ ٱلْیَهُودُ وَلاَ ٱلنَّصَارَى حَتَّى تَتَّبِعَ مِلَّتَهُمْ قُلْ إِنَّ هُدَى ٱللَّهِ هُوَ ٱلْهُدَى وَلَئِنِ ٱتَّبَعْتَ أَهْوَاءَهُم بَعْدَ ٱلَّذِی جَاءَکَ مِنَ ٱلْعِلْمِ مَا لَکَ مِنَ ٱللَّهِ مِن وَلِیٍّ وَلاَ نَصِیرٍ ﴿۱۲۰ بقره ﴾

«یهود و نصاری هرگز از تو راضی نمیشوند مگر وقتی که از کیش آنان پیروی کنی بگو تن ها هدایت، هدایت خدا است و اگر هوی و هوس های آنان را پیروی کنی بعد از آن علمی که روزیت شد، آنوقت از ناحیه خدا نه سرپرستی خواهی داشت و نه یاوری» نتیجه اینکه تبعیت از دشمن مساوی است با از دست دادن یاری خدا

۲- آیه ۵۲ سوره فرقان بیان فرموده است: «فَلاَ تُطِعِ ٱلْکَافِرِینَ وَجَاهِدْهُم بِهِ جِهَاداً کَبِیراً

«زنهار، مطیع کافران مشو و با آنان جهاد کن جهادی بزرگ. »

۳- آیه ۵۱ سوره مائده بیان فرموده است: «یَا أَیُّهَا ٱلَّذِینَ ءَامَنُواْ لاَ تَتَّخِذُواْ ٱلْیَهُودَ وَٱلنَّصَارَى أَوْلِیَاء بَعْضُهُمْ أَوْلِیَاء بَعْضٍ وَمَن یَتَوَلَّهُم مِّنکُمْ فَإِنَّهُ مِنْهُمْ إِنَّ ٱللَّهَ لاَ یَهْدِی ٱلْقَوْمَ ٱلظَّالِمِینَ

«هان ای کسانی که ایمان آوردید، یهود و نصارا را دوستان خود مگیرید که آنان دوست یکدیگرند و کسی که از شما آنان را دوست بدارد خود او نیز از ایشان است، چون خدا مردم ستمکار را به سوی حق هدایت نمیکند. »

۴- آیه ۱۲۰سوره آل عمران بیان فرموده است: «إِن تَمْسَسْکُمْ حَسَنَهٌ تَسُؤْهُمْ وَإِن تُصِبْکُمْ سَیِّئَهٌ یَفْرَحُواْ بِهَا وَإِن تَصْبِرُواْ وَتَتَّقُواْ لاَ یَضُرُّکُمْ کَیْدُهُمْ شَیْئاً إِنَّ ٱللَّهَ بِمَا یَعْمَلُونَ مُحِیطٌ

«اگر خیری به شما برسد آن ها ناراحت می شوند و اگر مصیبتی برسد خوشحال می گردند و شما اگر صبر کنید و از خدا بترسید، کید آن ها هیچ ضرری به شما نمیزند که خدا به آنچه می کنید، احاطه دارد. »

۵- آیه ۱۱۳ سوره هود بیان فرموده است: «وَلاَ تَرْکَنُواْ إِلَى ٱلَّذِینَ ظَلَمُواْ فَتَمَسَّکُمُ ٱلنَّارُ وَمَا لَکُم مِّن دُونِ ٱللَّهِ مِنْ أَوْلِیَاء ثُمَّ لاَ تُنصَرُونَ «به کسانی که ستم کردهاند متمایل نشوید که جهنمی می شوید و غیر خدا دوستانی ندارید و یاری نمیشوید. »

۶- آیه ۱سوره ممتحنه بیان فرموده است: «یَا أَیُّهَا ٱلَّذِینَ ءَامَنُواْ لاَ تَتَّخِذُواْ عَدُوِّی وَعَدُوَّکُمْ أَوْلِیَاء تُلْقُونَ إِلَیْهِم بِ- ٱلْمَوَدَّهِ وَقَدْ کَفَرُواْ بِمَا جَاءَکُم مِّنَ ٱلْحَقِّ یُخْرِجُونَ ٱلرَّسُولَ وَإِیَّاکُمْ أَن تُؤْمِنُواْ بِ- ٱللَّهِ رَبِّکُمْ إِن کُنتُمْ خَرَجْتُمْ جِهَاداً فِی سَبِیلِی وَٱبْتِغَاء مَرْضَاتِی تُسِرُّونَ إِلَیْهِم بِ- ٱلْمَوَدَّهِ وَأَنَاْ أَعْلَمُ بِمَا أَخْفَیْتُمْ وَمَا أَعْلَنتُمْ وَمَن یَفْعَلْهُ مِنکُمْ فَقَدْ ضَلَّ سَوَاء ٱلسَّبِیلِ

«ای کسانی که ایمان آوردهاید دشمن مرا و دشمن خودتان را دوستان خود مگیرید، آیا مراتب دوستی خود را به ایشان تقدیم می کنید با اینکه به شریعتی که برای شما آمده و حق است کفر می ورزند و نیز رسول و شما را به جرم اینکه به خدا، پروردگارتان ایمان آوردهاید بیرون می کنند ؟ ! اگر برای رضای من و جهاد در راه من مهاجرت کردهاید نباید آنان را دوست خود بگیرید و پنهانی با ایشان دوستی کنید چون من بهتر از هر دانایی می دانم چه چیزهایی را پنهان می دارید و چه چیزهایی را اظهار می کنید و هر کس از شما چنین کند راه مستقیم را گم کرده. »

۷- آیه ۹ سوره ممتحنه بیان فرموده است: «إِنَّمَا یَنْهَاکُمُ ٱللَّهُ عَنِ ٱلَّذِینَ قَاتَلُوکُمْ فِی ٱلدِّینِ وَأَخْرَجُوکُم مِّن دِیَارِکُمْ وَظَاهَرُواْ عَلَى إِخْرَاجِکُمْ أَن تَوَلَّوْهُمْ وَمَن یَتَوَلَّهُمْ فَأُوْلَ- ئِکَ هُمُ ٱلظَّالِمُونَ

«خدا تن ها از دوستی کسانی نهی کرده که با شما سر جنگ دارند و تن ها بر سر مساله دین با شما جنگیدند و شما را از دیارتان بیرون کردند و در بیرون کردنتان پشت به پشت هم دادند خدا شما را از اینکه آنان را دوست بدارید نهی فرموده و هر کس دوستشان بدارد پس آن ها ستمکارند. »

۸- آیه ۲۱ سوره مجادله بیان فرموده است: «کَتَبَ ٱللَّهُ لأَغْلِبَنَّ أَنَاْ وَرُسُلِی إِنَّ ٱللَّهَ قَوِیٌّ عَزِیزٌ

«خدای تعالی چنین تقدیر کرده که من و رسولانم سرانجام غالبیم، آری خدا قوی و عزیز است. »

۹- آیه۶۰ سوره انفال بیان فرموده است: «وَأَعِدُّواْ لَهُم مَّا ٱسْتَطَعْتُم مِّن قُوَّهٍ وَمِن رِّبَاطِ ٱلْخَیْلِ تُرْهِبُونَ بِهِ عَدُوَّ ٱللَّهِ وَعَدُوَّکُمْ وَءَاخَرِینَ مِن دُونِهِمْ لاَ تَعْلَمُونَهُمُ ٱللَّهُ یَعْلَمُهُمْ وَمَا تُنفِقُواْ مِن شَیْء فِی سَبِیلِ ٱللَّهِ یُوَفَّ إِلَیْکُمْ وَأَنتُمْ لاَ تُظْلَمُونَ

«و آماده کنید برای کار زار با ایشان هر چه را می توانید از نیرو و از اسبان بسته شده که بترسانید با آن دشمن خدا و دشمن خود را و دیگران را از غیر ایشان که شما آنان را نمیشناسید و خدا می شناسد، و آنچه که در راه خدا خرج کنید به شما پرداخت می شود و به شما ظلم نخواهد شد. »

۱۰- آیه ۱۴۱ سوره نساء بیان فرموده است: «ٱلَّذِینَ یَتَرَبَّصُونَ بِکُمْ فَإِن کَانَ لَکُمْ فَتْحٌ مِّنَ ٱللَّهِ قَالُواْ أَلَمْ نَکُن مَّعَکُمْ وَإِن کَانَ لِلْکَافِرِینَ نَصِیبٌ قَالُواْ أَلَمْ نَسْتَحْوِذْ عَلَیْکُمْ وَنَمْنَعْکُم مِّنَ ٱلْمُؤْمِنِینَ فَ- ٱللَّهُ یَحْکُمُ بَیْنَکُمْ یَوْمَ ٱلْقِیَامَهِ وَلَن یَجْعَلَ ٱللَّهُ لِلْکَافِرِینَ عَلَى ٱلْمُؤْمِنِینَ سَبِیلاً

«همان منافقان که در انتظار فرصتند تا اگر فتحی از ناحیه خدا نصیب شما شود خود را از شما دانسته، می گویند: مگر ما با شما نبودیم و اگر نصیب کافران شود به آنان می گویند: مگر نبود که ما رهنمود های خود را به شما قبولاندیم و نمیگذاشتیم به دین مؤمنین بگروید، ولی خدا در قیامت بین شما حکم خواهد کرد و خدا تا ابد اجازه نداده که کافران کمترین تسلطی بر مؤمنان داشته باشند. »

با توجه به آیات فوقالذکر قطعاً عمل نکردن به آیات روشن قرآن موجب پشیمانی، حسرت، جری شدن دشمن و استخفاف حکومت دینی و کم شدن نقش محوری امالقرای جهان اسلام خواهد شد. در اصل یکصد و پنجاه و دوم ۱۵۲ قانون اساسی آمده است«سیاست خارجی جمهوری اسلامی ایران بر اساس نفی هرگونه سلطه جویی و سلطه پذیری، حفظ استقلال همه جانبه و تمامیت ارضی کشور، دفاع از حقوق همه مسلمانان و عدم تعهد در برابر قدرت های سلطه گر و روابط صلح آمیز متقابل با دول غیرمحارب استوار است. »

همچنین در اصل یکصد و پنجاه و سوم۱۵۳ قانون اساسی آمده است «هر گونه قرارداد که موجب سلطه بیگانه بر منابع طبیعی و اقتصادی، فرهنگ، ارتش و دیگر شؤون کشور گردد ممنوع است. »

با توجه به مطالب فوق الذکر لازم است قانونی در خصوص نحوه اجرای اصول یکصد و پنجاه و دوم ۱۵۲ و یکصد و پنجاه و سوم ۱۵۳ قانون اساسی تدوین گردد تا علاوه بر حفظ استقلال کشور به نفی هرگونه سلطه جویی و سلطه پذیری بیگانگان و دفاع از حقوق همه مسلمانان توجه جدی شده تا عزت و استقلال کشور جمهوری اسلامی ایران حفظ شود.

ضمیمه نظر اداره کل تدوین قوانین

بیان مستندات و دلایل مغایرت:

در رابطه با طرح / لایحه تقدیمی با قانون اساسی: ماده ۲ طرح به علت توسعه دامنه شمول اصل ۷۷ قانون اساسی با این اصل مغایر است.

در رابطه با طرح / لایحه تقدیمی با سند چشم انداز: ماده ۱ طرح به علت معطوف نبودن به نیاز واقعی مغایر بند ۹ سیاست های کلی نظام قانون گذاری می باشد.

در رابطه با طرح تقدیمی آیین نگارش قانونی و ویرایش ادبی:

۱- مطابق اصول نگارش متون قانونی فلسفه، ضرورت و هدف از تقدیم طرح در مقدمه بیان می شود و درج آن در متن طرح مناسب نیست. بنابراین متن مندرج در ذیل ماده۲ بایدبه مقدمه توجیهی منتقل شود.

۲- ماده ۲ طرح پیشنهادی مغایر اصل ۱۲۵ قانون اساسی می باشد زیرا عهدنامه ها و موافقت نامه های بین المللی باید به تصویب مجلس شورای اسلامی برسد و در حیطه، اختیارات و وظایف شورای عالی امنیت نمی باشد.

۳- در صورت عدم موافقت در تبصره ماده۲ لازم است ضمانت اجرائی برای آن پیش بینی شود.

۴- به جای ذکر عبارت تمثیلی، مواد مورد نظر به صراحت بیان شود برای نمونه عبارت «قراداد بین المللی… » در ماده۳ طرح پیشنهادی

۵- استفاده از لغت بیگانه «رژیم» در ماده۳ مغایر اصل۱۵ قانون اساسی است. پیشنهاد می شود کلمه «نظام» جایگزین آن شود و لغت مزبور در کمانکپرانتز درج گردد.

۶- ماده۴ طرح پیشنهادی صرفاً تکرار مفاد اصل ۱۵۳ قانون اساسی است و فایده مشخص قانونگذاری ندارد.

۷- با توجه به عنوان طرح، عنوان با متن طرح منطبق نیست در عنوان به اصل ۱۵۳ اشاره شده در حالیکه در متن طرح هیچ اشاره ای به جزئیات آن نشده.

ضمیمه نظر اداره کل اسناد و تنقیح قوانین

نظر اداره کل به انضمام سوابق قانونی

الف- نظر اداره کل

۱- ۱- احکام کلی پیش بینی شده در ماده ۱ طرح از جنس سیاست های کلی است و مطابق بند ۱ اصل۱۱۰ قانون اساسی تعیین سیاست های کلی نظام جمهوری اسلامی ایران پس از مشورت با مجمع تشخیص مصلحت نظام از وظایف و اختیارات مقام رهبری است. لذا ماده ۱ از این منظر مغایر این اصل است.

۲- نظربه اینکه طرح پیشنهادی به نحوی ورود به حوزه سیاسی نظامی و امنیتی کرده و احکامی را تدوین نموده است که به لحاظ اهمیت و راهبردی بودن موضوع و نیز محرمانه بودن برخی از آن ها تدوین قوانین و اتخاظ تصمیمات در این حوزه ها براساس اصل ۱۷۶ قانون اساسی ضمن رعایت قوانین بالا دستی قانون اساسی و سیاست های کلی نظام با حضور روئسای قوای حاکم در شورای عالی امنیت ملی انجام می گیرد و برای اجرا به کلیه دستگاه های اجرایی و نظامی و اطلاعاتی ابلاغ می شود که یکی از آن ها وزارت امورخارجه است. بر این اساس جایگاه تصمیمگیری در این امورات به دلایل اشاره شده در شورای عالی امنیت ملی است و مصوبات مجلس نیز اصولا به جهت هماهنگی و هم افزایی و تطابق حقوقی نباید با مصوبات شورای عالی امنیت ملی تداخل و تعارضاتی داشته باشند. در حالیکه که در این طرح دولت و وزارت امورخارجه موظف به تدوین و اجرای احکام آن شده اند. سخنان مقام رهبری در خصوص جایگاه تدوین سیاست خارجی جمهوری اسلامی ایران و اجرای آن که چند هفته پیش در خصوص انتشار نوار اظهارات وزیر امورخارجه بیان داشتند موید همین نکته است.

۳- در متن طرح تقدیمی اصول نگارش متون قانونی رعایت نشده است و از این جهت مغایر بند ۹ سیاست های کلی نظام قانونگذاری مبنی بر رعایت اصول قانون نویسی است.

۴- مطابق اصول نگارش متون قانونی فلسفه ضرورت و هدف از تقدیم طرح باید در مقدمه بیان شود و درج آن در متن طرح مناسب نیست. بنابراین لازم است عبارت ” به منظور نظارت دقیق… و ماده ۱این قانون ” از صدر ماده ۲ طرح حذف شود.

۵- حکم ماده ۲ طرح مبنی بر تکلیف دولت و وزارت خارجه نسبت به اخذ مجوز قانونی از شورای عالی امنیت ملی و مجلس شورای اسلامی قبل از انعقاد هر گونه معاهده و موافقتنامه بین المللی با اصل ۷۷ قانون اساسی که مقرر می دارد” عهدنامه ها مقاوله نامه ها قرارداد ها و موافقتنامه های بین المللی باید به تصویب مجلس شورای اسلامی برسد” از جهت افزودن حکم لزوم اخذ مجوز از شورای عالی امنیت ملی در تعارض است.

همچنین مطابق اصل ۷۷ متن موافقتنامه های بین المللی عهدنامه ها و… باید به تصویب مجلس برسد اما بر اساس این ماده و تبصره آن ابتدا تقاضا از سوی دولت برای اخذ مجوز مطرح می شود و لذا از این منظر نیز مغایر اصل ۷۷ قانون اساسی است.

۶- تبصره علی الاصول مبین استثنائات از حکم اصلی ماده است در حالیکه تبصره ماده ۲ استثناء بر حکم ماده واحده نیست و باید در قالب ماده مستقل آورده شود.

۷- حکم ماده ۳ طرح مبنی بر ممنوعیت انعقاد معاهده و موافقتامه و… با تحریم کنندگان تا رفع کامل تحریم ها مغایر بند ۱ اصل۱۱۰ قانون اساسی قانون اساسی است که تعیین سیاست های کلی نظام جمهوری اسلامی ایران پس از مشورت با مجمع تشخیص مصلحت نظام را ازجمله وظایف و اختیارات مقام رهبری بر شمرده است.

۸- عبارت ” دیگر شؤون” در ماده ۴ طرح مبهم و کلی است و این جهت مغایر بند ۹ سیاست های کلی نظام قانونگذاری مبنی بر ضرورت شفافیت و عدم ابهام قوانین است