انواع دادگاه ها | آشنایی با سازمان قضاوتی ایران
در این مطلب یک نمای کامل و جامع از انواع دادگاه‌ها و مراجع قضایی در نظام حقوقی ایران بیان شده است که برای فهم بهتر و نظم‌دهی به اطلاعات، می‌توان آن را به صورت دسته بندی‌شده خلاصه کرد:
برای تهیه دوره آیین دادرسی کیفری کاربردی کلیک کنید
✅ دادگاه‌های عمومی
1. دادگاه عمومی حقوقی
- رسیدگی به دعاوی حقوقی (غیر کیفری).
- اصل بر صلاحیت این دادگاه است، مگر مورد خاصی که قانون مرجع دیگری را تعیین کرده باشد.
2. دادگاه کیفری یک
در مرکز استان تشکیل می‌شود.
رسیدگی به:
- جرایم با مجازات سلب حیات، حبس ابد، قطع عضو
- جنایات عمدی علیه تمامیت جسمانی
- جرایم با مجازات تعزیری درجه ۳ و بالاتر
- جرایم سیاسی و مطبوعاتی
3. دادگاه کیفری دو
- در حوزه قضایی شهرستان‌ها تشکیل می‌شود.
- رسیدگی به سایر جرایم جز موارد خاص دادگاه کیفری یک یا دیگر مراجع خاص
✅ دادگاه‌های اختصاصی
4. دادگاه انقلاب
رسیدگی به جرایم:
- علیه امنیت داخلی و خارجی
- محاربه و افساد فی‌الارض
- مواد مخدر
- قاچاق سلاح
- توهین به بنیان‌گذار و رهبر جمهوری اسلامی
5. دادگاه خانواده
رسیدگی به امور خانوادگی:
- نکاح، طلاق، مهریه، نفقه، حضانت، سرپرستی کودک، تغییر جنسیت و…
✅ مراجع تجدیدنظر و عالی
6. دادگاه تجدید نظر استان
- رسیدگی به اعتراض نسبت به آراء دادگاه‌های عمومی و انقلاب
- آراء آن قطعی و لازم‌الاجرا است.
7. دیوان عالی کشور
- نظارت بر اجرای صحیح قوانین
- ایجاد وحدت رویه قضایی
- حل اختلاف بین مراجع قضایی
- رسیدگی به تخلف رئیس‌جمهور
✅ مراجع شبه‌قضایی و حل اختلاف
8. شورای حل اختلاف
- برای صلح و سازش
- رسیدگی به دعاوی مالی تا ۲۰ میلیون تومان، دعاوی خانوادگی محدود، حصر وراثت، و…
✅ مراجع اداری و نظارتی
9. دیوان عدالت اداری
رسیدگی به شکایات از:
- دستگاه‌های دولتی
- آیین‌نامه‌ها و مقررات
- آراء قطعی مراجع اداری (مثل کمیسیون مالیات)
- شکایات استخدامی
10. دادسرا
- کشف جرم، تعقیب متهم، انجام تحقیقات مقدماتی
- ریاست آن با دادستان است.
✅ مراجع انتظامی
11. دادگاه عالی انتظامی قضات
رسیدگی به تخلفات و اشتباهات قضات
12. دادگاه انتظامی وکلا
- رسیدگی به تخلفات و شکایات از وکلا و کارگشایان
