کفالت دقیقاً چیست؟
کفالت یک تعهد قانونی یا قراردادی است که در آن شخصی به نام کفیل ضمانت می‌دهد که شخص دیگری به نام مکفول را در زمان مورد نظر نزد مکفول‌له (معمولاً مقام قضایی یا طلبکار) حاضر کند.
این عقد در واقع نوعی تضمین برای حضور مکفول است. مخصوصاً در پرونده‌های کیفری، جایی که ممکن است فرد متهم فراری شود یا حاضر نشود، با کفالت از سوی یک نفر دیگر، دادگاه اعتماد می‌کند و فرد را آزاد می‌کند تا در آینده با ضمانت کفیل دوباره حاضر شود.
عقد کفالت یکی از عقود تأمینی در فقه و حقوق مدنی ایران است که بیشتر در امور کیفری کاربرد دارد و هدف آن، تضمین حضور یک شخص (معمولاً متهم) در مواقع ضروری است.
تعریف ساده:
کفالت یعنی یک نفر (کفیل) تعهد می‌کند که شخص ثالثی (مکفول) را در زمان و مکان معینی نزد شخصی دیگر (مکفول‌له) حاضر کند.
ارکان اصلی کفالت با مثال:
فرض کن شخصی به نام احمد متهم به سرقت است و دادگاه به او می‌گوید باید تا جلسه بعد در بازداشت بماند. اما یکی از بستگانش به نام رضا می‌گوید:
«من تضمین می‌دهم احمد هر وقت خواسته شد در دادگاه حاضر شود.»
در اینجا:
- احمد = مکفول (کسی که باید حاضر شود)
- رضا = کفیل (کسی که تضمین می‌دهد احمد را حاضر کند)
- دادگاه (قاضی) = مکفول‌له (کسی که کفالت به نفع اوست)
ویژگی‌های حقوقی کفالت
1. لازم بودن برای کفیل:
وقتی کفیل (مثل رضا) تعهد کرد احمد را بیاورد، دیگر نمی‌تواند بگوید «من پشیمان شدم، نمی‌خوام ادامه بدم». این تعهد برای او الزام‌آور و قطعی است، مگر اینکه مکفول‌له اجازه دهد یا شرایط قانونی خاصی پیش بیاید.
2. جایز بودن برای مکفول‌له:
اما دادگاه (مکفول‌له) هر وقت بخواهد می‌تواند بگوید «من دیگه به کفالت نیازی ندارم» و قرارداد را فسخ کند.
شرایط صحت عقد کفالت
- رضایت طرفین (کفیل و مکفول‌له)
- اهلیت کفیل (باید عاقل، بالغ و رشید باشد)
- حضور مکفول ممکن باشد (یعنی زنده، شناخته‌شده و قابل دسترسی باشد)
- تعهد قابل اجرا باشد (یعنی مثلاً زمان و مکان حضور مکفول معلوم باشد)
مسئولیت کفیل چیست؟
اگر مکفول در زمان خواسته شده در دادگاه حاضر نشود، کفیل باید جریمه بدهد یا مسئولیت‌های مالی یا کیفری مشخصی را قبول کند. این بستگی به نوع پرونده و تصمیم دادگاه دارد.
جمع‌بندی:
کفالت، تعهد به حضور یک شخص نزد مقام قضایی یا فرد ذی‌نفع است.
سه طرف دارد: کفیل، مکفول، مکفول‌له.
عقدی است لازم از طرف کفیل و جایز از طرف مکفول‌له.
بیشتر در پرونده‌های کیفری کاربرد دارد.
کفالت، نوعی تأمین قضایی است؛ مثل وثیقه، اما بدون پول یا مال، بلکه با اعتبار شخصی کفیل.
