بررسی مسئولیت کیفری پزشک در صورت قصور پزشکی

بررسی مسئولیت کیفری پزشک در صورت قصور پزشکی

بررسی مسئولیت کیفری پزشک در صورت قصور پزشکی معمولاً در حقوق ایران ذیل مقررات قانون مجازات اسلامی و رویه‌های قضایی انجام می‌شود. 

کارگاه تخصصی حقوق پزشکی

۱. مفهوم قصور پزشکی

قصور پزشکی به معنای عدم رعایت موازین علمی، فنی، نظامات دولتی یا بی‌احتیاطی و بی‌مبالاتی پزشک در انجام وظیفه حرفه‌ای است که منجر به ورود آسیب به بیمار می‌شود.

قصور می‌تواند شامل موارد زیر باشد:

• بی‌احتیاطی (مثل انجام عمل بدون بررسی کافی)
• بی‌مبالاتی (مثل رها کردن بیمار بدون مراقبت لازم)
• عدم مهارت
• عدم رعایت مقررات و نظامات پزشکی

۲. مبنای قانونی مسئولیت کیفری پزشک

مهم‌ترین مقررات مربوط عبارت‌اند از:

🔹 ماده ۴۹۵ قانون مجازات اسلامی

اگر پزشک در معالجه موجب صدمه یا فوت بیمار شود:

• در صورت تقصیر (قصور)، ضامن است.
• حتی اگر اذن بیمار یا ولیّ او را داشته باشد.

🔹 ماده ۴۹۶

پزشک در صورتی مسئول کیفری ندارد که:

• موازین فنی و علمی را رعایت کرده باشد
• مرتکب تقصیر نشده باشد

۳. شرایط تحقق مسئولیت کیفری پزشک

برای اینکه پزشک از نظر کیفری مسئول شناخته شود، باید همه شرایط زیر وجود داشته باشد:

1- ارتکاب فعل یا ترک فعل پزشکی

2- وجود تقصیر پزشکی (قصور)

3- ورود ضرر (صدمه بدنی یا فوت)

4- رابطه سببیت بین قصور پزشک و ضرر وارده

در صورت فقدان هر یک از این عناصر، مسئولیت کیفری منتفی می‌شود.

۴. انواع مسئولیت کیفری پزشک

بسته به نتیجه قصور، مسئولیت کیفری متفاوت است:

الف) صدمه بدنی غیرعمدی

• مجازات: پرداخت دیه
• ممکن است همراه با تعزیر (مثل جزای نقدی یا محرومیت از اشتغال) باشد

ب) قتل غیرعمد (شبه‌عمد)

• در صورت اثبات تقصیر مؤثر پزشک
• مجازات: دیه نفس
• گاهی مجازات‌های تکمیلی (مانند منع موقت از طبابت)

۵. نقش رضایت بیمار (برائت)

• اخذ رضایت‌نامه یا برائت‌نامه به‌تنهایی پزشک را از مسئولیت کیفری معاف نمی‌کند.
• برائت فقط زمانی مؤثر است که:

• پزشک مرتکب تقصیر نشده باشد
• موازین فنی رعایت شده باشد

۶. مرجع تشخیص قصور پزشکی

تشخیص قصور بر عهده:

• سازمان نظام پزشکی
• کارشناسان رسمی دادگستری (پزشکی قانونی)

دادگاه بر اساس نظر کارشناسی تصمیم می‌گیرد، ولی ملزم مطلق به تبعیت نیست.

۷. تفاوت مسئولیت کیفری و مدنی پزشک

مسئولیت کیفری: مربوط به مجازات (دیه، تعزیر)

مسئولیت مدنی: جبران خسارت مادی و معنوی بیمار

ممکن است پزشک هم‌زمان دارای هر دو نوع مسئولیت باشد.