شورای حل اختلاف چیست و چه وظایفی بر عهده دارد؟
شورای حل اختلاف چیست؟
نهادی است که به منظور کاهش مراجعات مردم به دادگاه‌ها، توسعه مشارکت‌های مردمی، و حل و فصل اختلافات ساده یا قابل سازش تشکیل شده است. این شورا زیر نظر قوه قضاییه فعالیت می‌کند و هدف اصلی آن ایجاد صلح و سازش میان طرف‌های دعوا است.
در صورت ایجاد سازش میان طرفین، شورا گزارش اصلاحی صادر می‌کند که پس از تأیید قاضی شورا، به عنوان سند رسمی حل اختلاف به طرفین ابلاغ می‌گردد.
در صورتی که سازش حاصل نشود، پرونده به مراجع قضایی صالح ارجاع داده می‌شود.
برای تهیه دوره آیین دادرسی کیفری کاربردی کلیک کنید
آیا شورای حل اختلاف رأی صادر می‌کند؟
بله. برخلاف تصور رایج، قاضی شورا می‌تواند رأی صادر کند. این رأی ممکن است:
- حضوری یا غیابی باشد.
- ظرف ۲۰ روز قابل واخواهی یا تجدیدنظر در دادگاه عمومی یا کیفری همان حوزه قضایی است.
وظایف شورای حل اختلاف چیست؟
شورای حل اختلاف در دو سطح فعالیت دارد:
۱. صلح و سازش با توافق طرفین:
در موارد زیر، شورا با موافقت طرف‌ها می‌تواند برای سازش و مصالحه اقدام کند:
- کلیه امور مدنی و حقوقی
- کلیه جرایم قابل گذشت
- جنبه خصوصی جرایم غیرقابل گذشت
اگر یکی از طرف‌ها در جلسه اول اعلام کند که مایل به رسیدگی در شورا نیست، رسیدگی متوقف و پرونده به مرجع قضایی ارجاع می‌شود.
۲. رسیدگی و صدور رأی توسط قاضی شورا:
در مواردی مشخص، قاضی شورا می‌تواند با مشورت اعضا رأی صادر کند:
- دعاوی مالی مربوط به اموال منقول تا ۲۰۰ میلیون ریال
- دعاوی تخلیه عین مستأجره (به‌جز سرقفلی و حق کسب و پیشه)
- دعاوی تعدیل اجاره بها (در صورت نبود اختلاف قراردادی)
- صدور گواهی:
- حصر وراثت
- تحریر ترکه
- مهر و موم و رفع مهر و موم ترکه
- رسیدگی به ادعای اعسار از پرداخت محکوم‌به (در صورت رسیدگی به اصل دعوی)
- دعاوی خانوادگی راجع به:
- جهیزیه
- مهریه
- نفقه (تا سقف ۲۰۰ میلیون ریال و مشمول ماده ۲۹ قانون حمایت خانواده نباشد)
- تأمین دلیل
- جرایم تعزیری با مجازات جزای نقدی درجه ۸
توجه: شورای حل اختلاف حق صدور حکم حبس یا شلاق را ندارد.
کدام دعاوی در شورای حل اختلاف قابل طرح نیستند؟
حتی با توافق طرفین نیز، برخی دعاوی قابل طرح در شورا نیستند:
- دعاوی مربوط به:
- اصل نکاح، طلاق، فسخ نکاح، رجوع، نسب
- اصل وقف، وصیت، تولیت
- حجر و ورشکستگی
- دعاوی مربوط به اموال عمومی و دولتی
- اموری که در صلاحیت مراجع اختصاصی یا غیر دادگستری هستند.
ترکیب شورای حل اختلاف
- متشکل از دو عضو اصلی و یک عضو علی‌البدل
- با پیشنهاد رئیس کل دادگستری و انتصاب رئیس مرکز امور شوراها
- یک یا چند قاضی دادگستری (قاضی شورا) در هر حوزه قضایی بر روند شورا نظارت دارند
شوراهای مستقر در روستاها فقط صلاحیت ایجاد صلح و سازش دارند.
