ادله اثبات دعوا در قانون آیین دادرسی مدنی

ادله اثبات دعوا در قانون آیین دادرسی مدنی

در این مطلب ادله اثبات دعوا و مفاهیم پایه‌ای دعاوی حقوقی در آیین دادرسی مدنی ایران مورد بررسی قرار گرفته است.

۱. ادله اثبات دعوا در آیین دادرسی مدنی

در نظام حقوقی ایران، ادله‌ی اثبات دعوا (مطابق با قانون آیین دادرسی مدنی و قانون مدنی) عبارتند از:

ادله اثبات دعوا در دور آیین دادرسی مدنی کاربردی مورد بررسی قرار گرفته است

۱. شهادت شهود

• تعریف: گواهی اشخاصی است که واقعه‌ای را به‌طور مستقیم درک کرده‌اند.
• منبع قانونی: مواد ۱۳۰۶ تا ۱۳۱۴ قانون مدنی و مواد ۲۳۰ تا ۲۵۴ قانون آیین دادرسی مدنی.
• ارزش اثباتی: شهادت باید صریح، بدون تردید، مطابق با واقع و متحدالموضوع باشد. شهادت خلاف سند رسمی پذیرفته نیست.

۲. اقرار

• تعریف: اعلام و اعتراف شخص به زیان خود، نسبت به وجود حقی برای دیگری.
• منبع قانونی: مواد ۱۲۵۹ تا ۱۲۷۷ قانون مدنی و مواد ۲۰۲ تا ۲۲۳ قانون آیین دادرسی مدنی.
• ارزش اثباتی: قوی‌ترین دلیل در دعاوی است؛ اقرار معتبر، نیازی به دلیل دیگر ندارد مگر در مواردی مثل اکراه یا اشتباه.

۳. اسناد

• تعریف: هر نوشته‌ای که در مقام دعوی یا دفاع قابل استناد باشد.
• انواع:

• سند رسمی: تنظیم‌شده توسط مأمور رسمی در حدود صلاحیت و با رعایت مقررات.
• سند عادی: نوشته‌ای که بین اشخاص تنظیم شده و امضای طرفین را دارد.

• منبع قانونی: مواد ۱۲۸۴ تا ۱۳۰۵ قانون مدنی و مواد ۲۰۶ تا ۲۲۰ قانون آیین دادرسی مدنی.
• ارزش اثباتی:

• سند رسمی اعتبار قطعی دارد مگر جعل آن ثابت شود.
• سند عادی در صورت انکار یا تردید باید اصالتش اثبات شود.

۴. امارات (قانونی و قضایی)

• تعریف: نشانه‌هایی هستند که قانون یا قاضی از آن به وجود امری پی می‌برد.
• انواع:

• امارات قانونی: در قانون پیش‌بینی شده‌اند (مثل تصرف، اماره ید).
• امارات قضایی: استنباط قاضی از اوضاع و احوال پرونده.

• منبع قانونی: مواد ۱۳۲۱ تا ۱۳۲۵ قانون مدنی و ماده ۲۴۹ آیین دادرسی مدنی.
• ارزش اثباتی: امارات قانونی لازم‌الاتباع‌اند، ولی امارات قضایی در امور قابل تجدیدنظر، معتبر نیستند مگر به قرائن قوی.

۵. سوگند

• تعریف: گواهی شخص به درستی گفتار خود در برابر خداوند، در مواردی که دلیل دیگری نیست.
• انواع:

• سوگند بتی (قاطع دعوا)
• سوگند تکمیلی (برای تکمیل دلایل)
• سوگند استظهاری (در دعاوی قیم و وصی)

• منبع قانونی: مواد ۱۳۲۲ تا ۱۳۲۵ قانون مدنی و مواد ۲۷۱ تا ۲۸۸ آیین دادرسی مدنی.
• ارزش اثباتی: در نبود دلیل دیگر، سوگند می‌تواند دعوا را خاتمه دهد.

۲. تعریف دعوا

دعوا، حقی است قانونی و مشروع که مورد تضییع، تجاوز یا انکار قرار گرفته و شخص ذی‌نفع برای احقاق آن به مرجع قضایی صالح مراجعه می‌کند.

به تعبیر دیگر، دعوا یعنی ادعا کردن حقی نزد مرجع قضایی.

۳. مراجع صالح برای رسیدگی به دعاوی حقوقی

۱. دادگاه‌های عمومی حقوقی شهرستان‌ها

۲. دادگاه‌های صلح (در موارد خاص)

3. دادگاه‌های عمومی در بخش‌ها

نکات مهم در عنوان‌نویسی:

• در مراکز استان‌ها نباید نوشت «ریاست محترم دادگستری» بلکه باید نوشت:

«ریاست کل دادگاه‌های عمومی و انقلاب شهرستان [نام مرکز استان]»

• در شهرستان‌های اطراف مرکز استان عنوان درست «رئیس دادگستری شهرستان …» است.
• در بخش‌ها، تنها دادگاه عمومی داریم (نه جداگانه حقوقی یا کیفری).

۴. تقسیم‌بندی دعاوی از نظر ماهیت حق

۱. دعوا عینی: ناظر به عین مال یا حق عینی است (مثلاً مالکیت، خلع ید، تحویل مبیع).

۲. دعوا شخصی (عهدی): ناشی از رابطه‌ی قراردادی یا تعهدی بین اشخاص است (مثلاً مطالبه وجه چک، مطالبه مهریه).

۳. دعوا مختلط: هم دارای جنبه عینی است و هم شخصی (مثلاً الزام به تنظیم سند رسمی ملک).

۵. اهمیت ادله در استراتژی دعاوی

در طراحی استراتژی طرح دعوا:

• باید از ابتدا ادله اثباتی خود را شناسایی کنید.
• نوع دعوا (عینی، شخصی، مختلط) تعیین‌کننده نوع دلیل، هزینه دادرسی و مرجع صالح است.
• تسلط بر مواد قانونی مرتبط با هر دلیل، شرط موفقیت در دادرسی است.