اخبار و مقالات

ماهیت عقد ضمان درحقوق ایران

واژه ضمان درلغت به معنای به عهده گرفتن و کفیل شدن به کار میرود اما ضمان در اصطلاح حقوقی معانی مختلفی دارد ازجمله ضمان درک، ضمان عهده، ضمان قهری و عقد ضمان و اما آنچه مدنظر ماست عقدضمان از عقود معینه در قانون مدنی ایران است که مواد ۶۸۴ الی ۷۲۳ به آن پرداخته و در تعریف آن در ماده ۶۸۴ بیان داشته: عقد ضمان عبارت است از اینکه شخصی مالی را که برذمه دیگری است به عهده بگیرد.

قرارداد ضمانت در حقوق مدنی ایران در شمار قراردادها ییست که در کنار قراردادهای حواله کفالت و رهن تحت عنوان عقود تبعی تعریف می شود.

اما در تعریف عقود تبعی باید توجه داشت که در تشخیص و تعریف آن علارغم تصور عده زیادی از افراد و حتی برخی از حقوقدانان که به اشتباه عقود تبعی را عقدی تابع عقدی دیگر میدانند دچار اشتباه نشد و تعریف درستی از آن ارائه کرد.

به نظر میرسد درتعریف عقود تبعی باید قائل به این بود که عقود تبعی (ضمان، حواله، کفالت، رهن): عقودی است که هم در پیدایش و حدوث وهم در بقاء خود تابع وجود یک دین است و نه تابع یک عقد. فلذا با سقوط دین عقد تبعی نیز زائل میگردد.

و اما عقد ضمان خود انواعی دارد که آنچه در این مبحث مدنظر است تقسیم بندی عقد ضمان از حیث میزان مسئولیت برای شخص ضامن است که به دو شاخه تقسیم می شود

۱_ضمان نقل ذمه به ذمه

۲_ضمان ضم ذمه به ذمه

قرارداد ضمان (ضمانت) بااراده ضامن و مضمون له ایجاد میگردد و منشاء اثر میگردد. نکته ای که بسیار مهم و شاید منحرف کننده باشد این است که عقد ضمان بااراده مضمون عنه (بدهکار اصلی) و ضامن ویا با اراده مضمون عنه و مضمون له (طلبکار) به وجود می آید.

اما در عالم حقوق آنچه اهمیت دارد دقت وعدم سطحی نگریست و نباید دچار سطحی نگری شد. در این مورد نیز علارغم اینکه شخص ضامن دین و بدهکاری مضمون عنه را در مقابل مضمون له به عهده میگیرد اما آن دو اراده ای که موجب پیدایش و تحقق ضمان میشود اراده ضامن و مضمون له است و نه اراده مضمون عنه. شاید این سوال به نظر آید که مگر میشود بدون رضایت مدیون دین او را ضمانت کرد؟!! پاسخ این است که بله….مطابق قواعد حقوقی پرداخت دین دیگری حتی بدون رضایت او امکان پذیراست (ماده۲۶۷ قانون مدنی).

حال که تعریف عقد ضمان مشخص گردید انواع آن با یکدیگر مقایسه میشود.

اول: ضمان ضم ذمه به ذمه: در این نوع از ضمان بعد از انعقاد ضمان به صورت صحیح، شخص ضامن درکنار بدهکار مسئول پرداخت آن دین که ضمانت کرده میشود. به تعبیر حقوقی ذمه ضامن ضمیمه و پیوست ذمه مضمون عنه میگردد و دو شخص باهم مسئول پرداخت میشوند.

دوم: ضمان نقل ذمه به ذمه: دراین نوع از عقدضمان به محض انعقاد عقد به طور صحیح شخص ضامن به تنهایی مسئول پرداخت تمام دین گردیده و باید مطابق قرارداد پرداخت دین را انجام دهد، چراکه ضمان ازنوع نقل ذمه بوده و با ایجاد آن مدیون اصلی برئ الذمه شده و اساسا دینی ندارد که بپردازد.

و اما نکته اساسی و مهم آنکه مطابق قوانین ایران به تبع فقه شیعه اصل و قاعده آن است که ضمان اصولا ازنوع نقل ذمه به ذمه است و درصورت اختلاف در نوع ضمانت چنانچه مدعی ضمانت ضم ذمه به ذمه نتواند آن راثابت نماید طبیعتا ضمانت از نوع نقل ذمه تلقی شده و شخص ضامن مسئول پرداخت خواهد بود.

	نام نویسنده : حجت محمدی
این مقاله توسط جناب آقای حجت محمدی تهیه شده است، برای مشاهده همه مقالات کلیک کنید