مقدمه

سازش یا مصالحه شیوه ای از حل و فصل اختلافات است که چه قبل از طریق قضایی و داوری و چه بعد از آن می تواند به کار گرفته شود و مطابق آن طرف های دعوا در مورد حل اختلافات خود به توافق میرسند که در این مقاله به بررسی سازش و موارد درخواست آن و شرایط سازش قبل از اقامه دعوا و پس از اقامه دعوا می پردازیم.

درباره سازش

-در هر مرحله از دادرسی مدنی طرف می توانند دعوای خود را به طریق سازش خاتمه دهند
-در صورتی که در دادرسی خواهان یا خوانده متعدد باشند هر کدام از آنها می تواند جدا از سایرین با طرف خود سازش نماید.

نکته مهم:

سازش بین طرفین یا در دفتر اسناد رسمی واقع می شود و یا در دادگاه و نیز ممکن است در خارج از دادگاه واقع شده و سازش نامه غیر رسمی باشد.
۱- سازش در دفتر اسناد رسمی واقع شده باشد: دادگاه ختم موضوع را به موجب سازش نامه در پرونده مربوطه قید می‌کند و اجرای آن تابع مقررات راجع به اجرای مفاد اسناد لازم الاجرا خواهد بود.

۲- هرگاه سازش در دادگاه واقع شود: موضوع سازش و شرایط آن به ترتیبی که واقع شده در صورتمجلس منعکس است و به امضای دادرس و طرفین می رسد.

۳- چنانچه سازش در حین اجرای قرار واقع شود: سازش نامه تنظیمی توسط قاضی مجری قرار در حکم سازش به عمل آمده در دادگاه است.

۴- هرگاه سازش خارج از دادگاه واقع شود و سازش نامه غیر رسمی باشد: طرفین باید در دادگاه حاضر شده و به صحت آن اقرار کند که این اقرار طرفین در صورتمجلس دادگاه نوشته شده و به امضای دادرس دادگاه و طرفین می رسد و در صورت عدم حضور طرفین در دادگاه بدون عذر موجه دادگاه بدون توجه به مندرجات سازش نامه دادرسی را ادامه خواهد داد به عبارتی سازش غیر رسمی که در خارج از دادگاه نوشته شده کان لم یکن تلقی می گردد.

تکلیف دادگاه پس از سازش

دادگاه پس از حصول سازش بین طرفین به شرح فوق رسیدگی را ختم و مبادرت به صدور گزارش اصلاحی می‌نماید مفاد سازش نامه نسبت به طرفین و وراث و قائم مقام قانونی آنها نافذ و معتبر است و مانند احکام دادگاه ها به موقع اجرا گذاشته می شود.

درخواست سازش از سوی چه کسانی پذیرفته میشود:

هرکس می تواند در مورد هر ادعایی از دادگاه نخستین به طور کتبی درخواست نماید که طرف او را برای سازش دعوت کند.
ترتیب دعوت برای سازش همان است که برای احضار خوانده مقرر است ولی باید در دعوت نامه قید شود که برای سازش به دادگاه دعوت می شود.
استنکاف و خودداری کردن از حضور در دادگاه یا عدم قبول سازش بعد از حضور در هر حال مانع نمیشود که طرفین بار دیگر از همین دادگاه یا دادگاه دیگر خواستار سازش شوند.

در چه مرحله از دادگاه میتوان سازش کرد:

۱- سازش پیش از اقامه دعوا
۲- سازش بعد از اقامه دعوا

۱- سازش پیش از اقامه دعوا:

الف- توسط هر شخص حقیقی یا حقوقی می تواند مطرح شود هرچند ماهیتاً درخواستی بیش نیست ولی باید در برگه دادخواست باشد چون قبل از دعواست.
ب- درخواست سازش فقط در امور مدنی امکان پذیر است و در امور کیفری منتفی است برای دعاوی صلح نسبت به دعاوی عمومی، دعاوی ورشکستگی، اصل حق ولایت ولی قهری، سازش منتفی است و نمی توان درخواست سازش نمود.

۲- سازش در دادگاه:

الف- پس از اقامه دعوا در هر مرحله از دادرسی اعم از بدوی یا تجدید نظر و در هر مقطعی تا قبل از صدور رای قاطع سازش از طریق دادگاه ممکن است.
ب- سازش باید تا پیش از صدور رای قطعی انجام شود.
اگر بعد از رای قطعی انجام شود شود باید در دفتر اسناد رسمی یا در پرونده اجرایی نزد مأمور اجرا سازش انجام شود.
ج- در صورتیکه سازش در دادگاه محقق شود دادگاه پس از تنظیم صورت مجلس و امضای آن توسط طرفین و داده است اقدام به صدور گزارش اصلاحی کرده و نسبت به دعوای مطروحه قرار سقوط دعوا صادر می کند گزارش اصلاحی همانند احکام دادگاه ها به موقع اجرا گذاشته می شود.
د- در سازش پس از اقامه دعوا ممکن است در دادگاه واقع شود می تواند در خارج از دادگاه و به شکل سند رسمی یا عادی تنظیم شود.

اظهارات طرفین در هنگام سازش:

-وقتی سازش محقق نشود تعهدات و گذشته هایی که طرفین هنگام تراضی به سازش و عمل آورده‌اند لازم الرعایه نیست
-واژه منعقد شده و به تنظیم سازش نامه و گزارش اصلاحی می انجامد بنابراین جز در مواردی استثنا شده مشمول احکام و آثار عقد صلح است لذا درخواست ابطال سازش از جمله به سبب مخالفت با نظم عمومی یا اشتباه یا اکراه مجاز نمی باشد.
-هرگاه سازش در دادگاه واقع شود به آن گزارش اصلاحی می گویند، گزارش اصلاحی هرچند حکم یا قرار نیست اما سند رسمی به شمار می آید از سوی دیگر این گزارش به اعتبار دادرسی و دادگاه جنبه لازم الاجرا پیدا می‌کند و دارای همان قدرت و اعتبار سایر احکام دادگاه است و در مورد اختلاف می توان صدور اجراییه و اجرای مفاد گزارش اصلاحی را درخواست نمود.

– سازش نامه یا گزارش اصلاحی قابل تجدیدنظر و فرجام ، اعاده دادرسی و اعتراض ثالث نمیباشد زیر آن رای شمرده نمی شود اما می تواند موضوع دعوای بطلان و فسخ قرار بگیرد.

– دعوایی که به طریق سازش خاتمه یافته حکم به خسارت در آن ممنوع است مگر اینکه زمان سازش توافق ای خاص در این مورد صورت گیرد.