شغل هایی که مشمول قانون کار نمی‌شوند؟
استثنائات قانون کار
استثنائات قانون کار | در قانون کار ایران، هرچند هدف کلی این است که تمامی کارگران، کارفرمایان، و کارگاه‌ها تحت پوشش قوانین حمایتی و حقوقی قانون کار قرار گیرند، اما برای تطبیق بهتر شرایط کاری برخی گروه‌ها و مشاغل خاص، استثنائاتی در نظر گرفته شده است. این استثنائات به منظور حمایت از گروه‌هایی است که ماهیت کاری یا شرایط خاص آنها نیاز به قوانین متفاوتی دارد. در ادامه به تفصیل به هر یک از این استثنائات پرداخته می‌شود:
1. مشمولین سایر قوانین استخدامی
افرادی که تحت پوشش قوانین و مقررات خاص استخدامی مانند قانون مدیریت خدمات کشوری (مصوب ۱۳۸۶) هستند، از شمول قانون کار مستثنی می‌باشند. این افراد عموماً شامل کارمندان دولت و کسانی می‌شوند که استخدام آنها تحت قوانین و مقررات خاصی است که برای کارکنان دولتی تنظیم شده است. این افراد از حقوق، مزایا، و شرایط کاری خاصی برخوردارند که در چارچوب قوانین دیگر تعریف شده است، بنابراین نیازی به شمول قانون کار برای آنها نیست.
2. کارگاه‌های کوچک کمتر از ۱۰ نفر
مطابق ماده ۱۹۱ قانون کار، کارگاه‌هایی که کمتر از ۱۰ نفر کارگر دارند، می‌توانند از برخی مقررات قانون کار مستثنی شوند. این استثنا به دلیل ماهیت کوچک و محدود این کارگاه‌هاست که ممکن است نتوانند تمامی الزامات و مقررات قانون کار را رعایت کنند. البته این استثنا به صورت موقتی است و بر اساس مصلحت و با تصویب هیات وزیران، می‌تواند اجرایی شود.
چنانچه دنبال مشاوره حقوق کار هستید، می توانید از طریق لینک زیر با وکلای ما در ارتباط باشید
3. کارگاه‌های خانوادگی
طبق ماده ۱۸۸ قانون کار، کارگاه‌هایی که تنها توسط اعضای خانواده (صاحب کار، همسر و خویشاوندان نسبی درجه یک از طبقه اول) اداره می‌شوند، از شمول قانون کار خارج هستند. این نوع کارگاه‌ها معمولاً به صورت کسب‌وکارهای خانوادگی اداره می‌شوند و به دلیل نزدیکی روابط خانوادگی و عدم نیاز به قراردادهای رسمی بین اعضا، نیازی به شمول قوانین کار ندارند. با این حال، مقرراتی مانند حفاظت فنی و بهداشت کار در این کارگاه‌ها نیز باید رعایت شود تا ایمنی و سلامت کاری تضمین شود.
4. مشاغل خاص و معلولان
در موارد خاص، برخی مشاغل به دلیل شرایط و ماهیت کاری متفاوت خود از شمول برخی از مقررات قانون کار مستثنی شده‌اند. برای مثال:
بخش کشاورزی: یکی از حوزه‌هایی است که قانون کار ایران در برخی موارد آن را از شمول قوانین خود مستثنی کرده است. این استثناها در ماده ۱۸۹ قانون کار تصریح شده‌اند و به منظور تطبیق بهتر شرایط کاری در این حوزه با واقعیت‌های موجود، طراحی شده‌اند.
ماده ۱۸۹ قانون کار:
بر اساس این ماده، فعالیت‌های مختلفی در بخش کشاورزی می‌توانند با پیشنهاد شورای عالی کار و تصویب هیات وزیران از شمول قسمتی از قانون کار معاف شوند. این فعالیت‌ها عبارتند از:
پرورش و بهره‌برداری از درختان میوه: شامل تمامی فعالیت‌هایی که به کشت و برداشت محصولات درختی مانند سیب، پرتقال، خرما و دیگر میوه‌ها مربوط می‌شود.
پرورش و بهره‌برداری از انواع نباتات: شامل فعالیت‌های مرتبط با کاشت، داشت و برداشت گیاهان زراعی، سبزیجات، و سایر نباتات زینتی یا دارویی.
فعالیت‌های مربوط به جنگل‌ها و مراتع: این بخش شامل کارهایی است که در حوزه مدیریت، حفاظت و بهره‌برداری از جنگل‌ها و مراتع انجام می‌شود. همچنین، فعالیت‌های مرتبط با پارک‌های جنگلی نیز مشمول این معافیت‌ها هستند.
دامداری و پرورش ماکیان و طیور: فعالیت‌های مرتبط با نگهداری و پرورش دام‌ها (مانند گاو، گوسفند، بز) و همچنین ماکیان و طیور (مانند مرغ، بوقلمون، اردک) نیز می‌توانند از برخی مقررات قانون کار معاف شوند.
صنعت نوغان: این صنعت مربوط به پرورش کرم ابریشم و تولید نخ ابریشم است.
پرورش آبزیان و زنبور عسل: فعالیت‌هایی مانند پرورش ماهی، میگو، و سایر آبزیان، و همچنین زنبورداری و تولید عسل، نیز تحت شرایط خاص می‌توانند از برخی مقررات قانون کار مستثنی شوند.
کاشت، داشت و برداشت و سایر فعالیت‌های کشاورزی: تمامی مراحل تولید محصولات کشاورزی، از کاشت و داشت تا برداشت محصولات زراعی و باغی، و همچنین فعالیت‌های جانبی مرتبط با کشاورزی، می‌توانند مشمول این استثناها شوند.
صیادان، کارکنان حمل و نقل (زمینی، دریایی، هوایی): این افراد به دلیل شرایط کاری خاص مانند مدت زمان کار، مرخصی‌ها، و روش دریافت مزد (گاهی توسط مشتریان و مراجعین) ممکن است تحت قوانین خاصی قرار گیرند که در آیین‌نامه‌هایی توسط شورای عالی کار تدوین و تصویب شده‌اند.
معلولان و خدمه منازل: این افراد نیز به دلیل شرایط ویژه کاری‌شان ممکن است از برخی مقررات قانون کار مستثنی شوند. برای مثال، خدمه منازل ممکن است قراردادهای غیررسمی داشته باشند و کارشان تحت قوانین خاصی قرار گیرد.
5. کارکنان نهادهای انقلابی
مطابق لایحه قانونی، کارکنان نهادهای انقلابی مانند جهاد سازندگی، بنیاد شهید، نهضت سوادآموزی و بنیاد مسکن انقلاب اسلامی از شمول قانون کار مستثنی هستند. این نهادها به دلیل ماهیت انقلابی و اهداف خاص خود، دارای قوانین و مقررات استخدامی ویژه‌ای هستند که نیاز به پیروی از قانون کار را برای کارکنانشان منتفی می‌سازد. البته کارکنان موسسات و شرکت‌های زیرمجموعه این نهادها در صورتی که شرایط کارگری را داشته باشند، مشمول قانون کار خواهند بود.
6. اعضای هیات علمی دانشگاه آزاد اسلامی
اعضای هیات علمی و برخی کارکنان دانشگاه آزاد اسلامی بر اساس بخشنامه وزارت کار و امور اجتماعی از شمول قانون کار مستثنی شده‌اند. این افراد به دلیل وضعیت علمی و استخدامی خاص خود، تحت پوشش مقررات دیگری قرار دارند که توسط دانشگاه تنظیم شده است. در نتیجه، حقوق و شرایط کاری آنها مطابق با قوانین کار عمومی کشور تنظیم نمی‌شود.
از سوی دیگر، این معافیت‌ها نباید به معنای عدم رعایت اصول اولیه کار، مانند ایمنی و بهداشت کاری، تلقی شود. در هر صورت، این استثنائات در چارچوب قوانین و آیین‌نامه‌های خاص و با هدف بهبود شرایط کاری برای گروه‌های مختلف تنظیم شده‌اند.
