اخبار و مقالات

مقدمه:

اگر رای دادگاه در مورد ماهیت دعوا و قاطع آن، به طور جزئی یا کلی باشد ، حکم و در غیر این صورت، قرار نامیده می شود قرار اعدادی ( مقدماتی)، شبه قاطع و قاطع از انواع قرار می باشند. از تفاوت های قرار و حکم می توان به این نکته اشاره کرد که حکم، فقط توسط قاضی صادر می شود، اما قرار می تواند از جانب مقامات دادسرا یعنی بازپرس و دادیا نیز صادر شود.

تصمیماتی که دادگاه در پی رسیدگی به یک اختلاف می گیرد، انواع گوناگونی دارد. طبق قانون آیین دادرسی مدنی، آراء صادر شده از دادگاه ها را می توان به دو دسته کلی احکام و قرارها تقسیم بندی نمود که با یکدیگر متفاوت اند و بالطبع آثار متفاوتی نیز دارند. حکم راجع به ماهیت دعوا است اما قرار لزوما راجع به ماهیت نبوده و می تواند مربوط به مسائل شکلی باشد.

اما قرارهای صادر شده از دادگاه، خود به انواع گوناگونی قابل تقسیم هستند که در قانون آیین دادرسی مدنی مشخص شده اند و همین قانون، مبنای شناخت انواع قرارها می باشد. هر قرار، احکام و شرایط مخصوص به خود را دارد که لازم است، انواع قرار بررسی گردد برخی از آنها قاطع دعوا برخی قاطع دعوا نیستند.

با توجه به اهمیت این موضوع، در این مقاله، قصد داریم، به این سوال، پاسخ دهیم که قرار چیست؟ سپس در ادامه، انواع آن را بررسی کرده و در نهایت تفاوت آن را با حکم بیان کنیم. در ادامه با این مطلب از ستارگان وکالت همراه ما باشید.

مشاهده ی دوره جامع آیین دادرسی مدنی

قرار چیست

در قانون، تعریفی از واژه یقرار بیان نشده است. بلکه قانون گذار در ماده 299 قانون آیین دادرسی مدنی، در تعریف حکم بیان داشته است : ” چنانچه رای دادگاه، راجع به ماهیت دعوا و قاطع آن به طور جزیی یا کلی باشد ، حکم و در غیر این صورت ، قرار نامیده می شود ” . بنابراین ، باید گفت قرار دادگاه به رأیی گفته می شود که یک یا دو شرط مزبور را همزمان نداشته باشد.

بنابراین، در تعریف قرار، با توجه به ماده 299 قانون آیین دادرسی مدنی، باید گفت، قرار رأیی است که تنها یکی از ویژگی های مذکور در این ماده را دارد، یعنی می تواند راجع به ماهیت دعوا نباشد اما قاطع آن گردد، مثل قرار جلب به دادرسی. یا می تواند راجع به ماهیت دعوا باشد اما قاطع آن نگردد مانند قرار کارشناسی.

قانون گذار در مواد مختلف قانون، مواردی که رای دادگاه باید در قالب قرار صادر شود را پیش بینی کرده است. در نتیجه، بهترین ملاک برای تشخیص اینکه یک رای، قرار است یا خیر، مقررات قانونی هستند. به عبارت دیگر، صدور قرار در صورتی امکان پذیر است که قانون گذار، آن را پیش بینی کرده باشد.

تفاوت قرار و حکم چیست؟

در ادمه قصد داریم به این سوال پاسخ دهیم که تفاوت قرار و حکم چیست؟ تفاوت قرار و حکم، شامل موارد ذیل می باشد:

به موجب ماده 299 قانون آیین دادرسی مدنی، حکم باید دارای دو ویژگی به صورت همزمان باشد تا به آن حکم گفته شود، یعنی راجع به ماهیت دعوا بوده و قاطع دعوا نیز باشد؛ اما قرار، لزوما به این صورت نبوده و صرفا یک ویژگی را دارد، یعنی می تواند راجع به ماهیت دعوا نباشد، اما قاطع آن گردد، مثل قرار جلب به دادرسی؛ یا می تواند راجع به ماهیت دعوا باشد، اما قاطع آن نگردد، مانند قرار کارشناسی.

دومین تفاوت قرار و حکم، این موضوع است که حکم، فقط توسط قاضی در دادگاه صادر می شود، اما قرار می تواند از جانب مقامات دادسرا ( بازپرس، دادیار) نیز صادر گردد.

انواع قرار:

مهمترین انواع قرار ، مطابق قانون، شامل موارد زیر می باشد :

قرار اِعدادی یا مقدماتی

 قرار اعدادی (مقدماتی)، قرارهایی هستند که پرونده را آماده صدور رای قاطع می کنند. قرار اعدادی یا مقدماتی معمولا در جریان دادرسی و پیش از ختم دادرسی صادر می شود. قرارهای اعدادی ( مقدماتی)، انواع مختلفی دارند که از مهمترین آنها می توان به قرار تحقیق و معاینه محلی در دعاوی مدنی و قرار موقوفی تعقیب در دعاوی کیفری اشاره کرد.

قرارهای قاطع دعوی

قرارهای قاطع دعوی، به قرارهایی گفته می شود که با صدور آنها پرونده از مرجع رسیدگی کننده به دعوا خارج می شود که از این لحاظ ، قرارهای قاطع دعوا شبیه حکم هستند . قرارهای قاطع دعوی نیز مطابق قانون آیین دادرسی مدنی، چند مورد هستند. قرار رد دعوا یکی از انواع قرار قاطع می باشد.

قرار های شبه قاطع

 منظور از قرارهای شبه قاطع، قرارهایی است که با صدور آنها یا پرونده از گردش و رسیدگی خارج می شود یا چنانچه از مرجع رسیدگی کننده خارج نشود ، همان پرونده برای رسیدگی به شعبه یا دادگاه دیگری احاله می شود. قرار عدم اهلیت طرفین در دعاوی مدنی و قرار امتناع از رسیدگی در دعاوی کیفری از قرارهای شبه قاطع می باشند.

باید به این نکته اشاره کنیم که قرارهای صادر شده از دادگاه را می توان از جهات مختلفی تقسیم بندی نمود. قرارها از حیث قابلیت تجدید نظر، به قرار قطعی و غیر قطعی تقسیم می شوند. همچنین، از جهت قابلیت فرجام ، به قرار نهایی و غیر نهایی تقسیم می گردند که در مقالات بعدی به تمام آنها به طور مفصل خواهبم پرداخت.