بررسی جامع مراجع دادرسی پزشکی در نظام حقوقی ایران
مراجع دادرسی پزشکی | در حوزه سلامت، پزشکان و کادر درمان مسئولیت‌های سنگینی بر دوش دارند. خطا یا قصور در این حرفه، می‌تواند منجر به صدمات جبران‌ناپذیری برای بیماران شود. قانونگذار با هدف حمایت از حقوق بیماران و هم‌زمان تضمین حقوق پزشکان، مراجع مشخصی را برای رسیدگی به این دعاوی پیش‌بینی کرده است.
برای تهیه کارگاه تخصصی حقوق پزشکی کلیک کنید
سه حوزه اصلی در دادرسی پزشکی وجود دارد:
- دعاوی کیفری: زمانی که قصور پزشکی منجر به فوت یا آسیب جسمی شده باشد.
- دعاوی حقوقی (مدنی): برای مطالبه خسارت مالی یا دیه.
- دعاوی انتظامی: تخلف از موازین اخلاق حرفه‌ای و صنفی.
۱. سازمان نظام پزشکی
الف. تعریف و جایگاه قانونی
سازمان نظام پزشکی به عنوان نهاد صنفی و تخصصی پزشکان، طبق قانون تشکیل سازمان نظام پزشکی مصوب ۱۳۸۳، مرجع رسیدگی به تخلفات انتظامی کادر درمان است.
ب. هیأت‌های انتظامی
- هیأت بدوی انتظامی: اولین مرجع رسیدگی به تخلفات حرفه‌ای پزشکان.
- هیأت تجدیدنظر انتظامی: مرجع رسیدگی به اعتراض نسبت به آرای هیأت بدوی.
- صلاحیت‌ها: رسیدگی به تخلفاتی مانند:
- افشای اسرار بیمار
- تبلیغات غیرقانونی پزشکی
- ترک وظیفه درمانی
- گرفتن وجه مازاد بر تعرفه
مجازات‌ها
شامل تذکر کتبی، اخطار، توبیخ، تعلیق پروانه طبابت، لغو دائم پروانه و غیره است.
۲. دادسرا و دادگاه‌های عمومی و کیفری
الف. صلاحیت رسیدگی کیفری
در صورتی که قصور پزشکی موجب جرم (مثل قتل شبه‌عمد یا صدمات بدنی) شود، مرجع صالح برای رسیدگی، دادسراهای عمومی و انقلاب هستند.
ب. روند رسیدگی
1- ثبت شکایت بیمار یا بستگان
2- ارجاع به پزشکی قانونی
3- صدور قرار کارشناسی
4- ارسال پرونده به دادگاه کیفری (در صورت احراز تخلف)
ج. مجازات کیفری پزشک
- پرداخت دیه
- حبس (در صورت اثبات بی‌احتیاطی شدید یا سهل‌انگاری)
- ممنوعیت موقت از طبابت (در صورت تکرار)
۳. شورای حل اختلاف ویژه امور پزشکی
الف. تعریف
برای تسهیل حل‌وفصل دعاوی جزئی پزشکی، شورای حل اختلاف ویژه امور پزشکی در برخی شهرها فعالیت دارد. این شورا با حضور نمایندگان نظام پزشکی، پزشکی قانونی و حقوقدان، به حل‌وفصل اختلافات با مبالغ کم یا اهمیت پایین کمک می‌کند.
ب. ویژگی‌ها
- صلاحیت محدود
- روند غیررسمی و سازشی
- صدور رأی با قابلیت ارجاع به دادگاه در صورت عدم رضایت طرفین
۴. سازمان پزشکی قانونی
الف. نقش کارشناسی
پزشکی قانونی نقش بی‌طرف و کارشناسانه در دعاوی پزشکی دارد. نظریات این نهاد، مبنای تصمیم‌گیری دادگاه و سایر مراجع است.
ب. مسئولیت‌ها
- بررسی علت فوت یا صدمه
- تعیین درصد دیه
- تشخیص قصور یا عدم قصور پزشک
- تشکیل کمیسیون‌های تخصصی در موارد پیچیده
۵. کمیسیون‌های پزشکی
الف. کمیسیون پزشکی قانونی
در موارد تخصصی، کمیسیون متشکل از چند پزشک متخصص (در همان رشته موضوع شکایت) برگزار می‌شود. این کمیسیون ممکن است:
- نظر نهایی درباره قصور بدهد
- درصد تقصیر پزشک یا بیمار را تعیین کند
- درباره چندمتخصص بودن در فرآیند درمان نظر دهد
ب. ارزش نظر کمیسیون
نظر کمیسیون معمولاً برای دادگاه‌ها بسیار مهم و تعیین‌کننده است، گرچه الزامی به تبعیت از آن وجود ندارد.
