معرفی شغل قضاوت

مقدمه:

یکی دیگر از مشاغل بسیار پر طرفدار در جامعه ی ایران و البته می توان گفت در اکثر کشورها شغل قضاوت است که تشابهاتی با وکالت دارد من جمله، لزوم شرکت در آزمون قضاوت و گذراندن مصاحبه ی شفاهی و تفاوت هایی نیز دارد مانند اینکه بر خلاف وکالت که اغلب شغل آزاد و مستقلی می باشد و وکلا حق الوکاله های متنوعی می توانند تعیین نمایند اما قضاوت شغلی دولتی است و ساعت کاری و درآمد معین دارد.

با بیان این توضیحات مختصر در این مطلب از ستارگان وکالت به بیان مطالبی راجع به شغل قضاوت می پردازیم. در ادامه موضوعات ذیل بررسی می شود:

• قاضی کیست؟
• ساعت کاری یک قاضی چگونه است؟
• وظایف قاضی
• دانش و مهارت های مورد نیاز یک قاضی
• تحصیلات لازم و نحوه ورود به شغل قضاوت
• فرصت های شغلی و بازارکار قضاوت
• میزان درآمد قاضی 
• شخصیت های مناسب شغل قضاوت

قاضی کیست؟

قاضی کسی است که به تنهایی یا به عنوان عضوی از هیئت قضات، مدیریت یا ریاست دادگاه را بر عهده دارد و به قضاوت در امور حقوقی و کیفری می‌پردازد. قاضی از قوانین در دادگاه های مختلف استفاده کرده و بر روند قانونی دادگاه نظارت دارد. او اختلافات بین دوطرف دعوا را حل و فصل نموده و مذاکره بین آنها یا نمایندگانشان را تسهیل می کند و در صورت نیاز بر اساس قوانین و مقررات نسبت به صدور حکم و دستور اجرا اقدامات لازم را لحاظ می کند.

قضاوت بر دو ركن «قانون و عدالت» استوار است. همه ی نظام های قضایی دنیا از مقررات قضایی مدون که بر اساس قانون اساسی کشورشان شکل گرفته استفاده می کنند و در ایران مطابق قوانین مصوب که برگرفته از قوانین دینی و شریعت می باشد قضاوت به عمل می آید.

با توجه به این مسئله تعاریف مختلفی از قاضی و قضاوت نیز در قوانین ما وجود دارد که اغلب برگرفته شده از قرآن و احادیث می باشند. نمونه ای از آن به شرح زیر است:

” قضاوت و حکميت منصبي شريف و کار پيغمبران و اولياء خداست. راي قاضي و حکم در صورتي عادلانه و خداپسند است که هنگام راي دادن، خدا را در نظر داشته باشند به مسووليتي که برعهده دارند توجه نمايند، روز قيامت را فراموش نکنند، خودشان را بجاي آن کسي که مي‏خواهند درباره‏ ي او حکم صادر کنند فرض نمايند، از راهنمائي و اطاعت وجدان سرپيچي نکنند، باطل را به صورت حق و حق را به صورت باطل جلوه ندهند، با ظالم توافق نکنند تا بدين وسيله حق مظلوم را پايمال نمايند، دام طمع، آنان را از پرواز نمودن در فضاي عدالت و حق ‏گوئي بازندارد حاضر باشند دست از مقام و رتبه خود بردارند اما برخلاف شرع و وجدان حکمي نکنند. حکم خدا هميشه به وسيله قاضيان و داوران پاکدامني که با اين موضع به کار خود مشغول اند زنده و پاينده است.“

ساعت کاری یک قاضی چگونه است؟

ساعت کاری یک قاضی معمولا به صورت تمام وقت است. برخی از دادگاه های آنها ممکن است ساعت ها طول بکشد. محل کار آنها بیشتر در دفتر کاری و دادگاه ها است ولی گاهی برای بررسی شواهد و ملاقات با برخی افراد باید به محیط های بیرونی و یا حتی به سفرهای کاری بروند.

در ادامه اطلاعات کاملی در مورد وظایف، دانش و مهارت مورد نیاز، تحصیلات لازم و نحوه ورود به شغل، بازار کار و فرصت های شغلی و میزان درآمد قاضی ارائه می شود.

وظایف قاضی

• بررسی مباحث قانونی و کسب اطلاع از آخرین قوانین و مقررات مصوب مجلس شورای اسلامی
• بررسی و ارزیابی مستندات و شواهد طرفین دعوی به منظور احاطه بیشتر بر موضوع پرونده مورد بررسی
• ریاست جلسه دادگاه و حفظ نظم آن
•  شنیدن سخنان طرفین دعوا به منظور اطلاع دقیق از روند ماجرا و اطلاعات هر یک از طرفین دعوا
• نظارت بر قانونی بودن رویه ها و روش های بازجویی، رفتار با متهم پرونده و …
• تحلیل، بررسی و به کارگیری قوانین و مقررات برای صدور رای نهایی
• صدور رای نهایی دادگاه جهت اجرا توسط دستگاه های مربوطه

دانش و مهارت های مورد نیاز یک قاضی

• داشتن تفکری منطقی و به دور از پیش داوری
• مهارت تصمیم گیری – این مهارت از مهم ترین مهارت های مورد نیاز یک قاضی است و بدون آن امکان ادامه کار نخواهد داشت
• داشتن توان تحلیلی و استنباطی خوب
• مهارت های شنیداری و نوشتاری خوب به منظور شنیدن و درک کامل سخنان متهم و شاکی و امکان تصمیم گیری دقیق در مورد آنها
• توان برقراری ارتباط مناسب با دیگران
• مهارت مدیریت و سازماندهی – مخصوصا در زمان اداره جلسات دادگاه
• مدیریت زمان – به منظور اتمام پرونده های ارجاع شده در موعد مقرر و جلوگیری از طولانی شدن بیش از حد پرونده های مورد بررسی
• صداقت و درستکاری
• آشنایی کافی با مسائل اجتماعی جامعه

تحصیلات لازم و نحوه ورود به شغل قضاوت

قوه قضائیه برای جذب قضات از روش های مختلف اقدام می کند که عبارتند از:

•  فارغ التحصیلان دانشكده علوم قضایی و خدمات اداری دادگستری كه از طریق كنكور سراسری جذب شده و به عنوان بورسیه قوه قضاییه از همان ابتدا شروع به تحصیل كرده و با پایه قضایی استخدام می‌شوند، پس از فارغ التحصیلی و گذراندن دوران كارآموزی به شرط موفقیت در آزمون اختبار در نقاط مختلف كشور به تصدی امر قضا مشغول می‌شوند.
• جذب طلاب حوزه‌های علمیه از جمله حوزه علمیه قم و مشهد است كه چندسالی است قوه قضاییه در این شهر‌ها مراكز جذب قضات از بین طلاب را راه اندازی كرده و از بین تحصیل كردگان حوزوی كه به موجب قانون اجازه استخدام آنها برای تصدی امر قضا داده شده، اقدام می‌كند.

• برگزاری آزمون عمومی جذب قضات از بین فارغ التحصیلان رشته حقوق و رشته های مرتبط سایر دانشگاه‌ها كه آن نیز به تجویز قانونگذار مجاز شمرده شده و سالیان سال است كه بخشی از قضات از این طریق جذب و استخدام می‌شوند. این گروه نیز پس از طی دوران كارآموزی قضایی و در صورت واجد شرایط بودن، ابلاغ قضایی دریافت خواهند كرد.

در خصوص آزمون قضاوت مطابق با جدیدترین اطلاعات، فارغ التحصیلان رشته های زیر می توانند در این آزمون شرکت کنند:

• کارشناسی حقوق در یکی از گرایش ها
• کارشناسی الهیات با گرایش فقه و مبانی حقوق اسلامی
•  کارشناسی فقه و حقوق
•  کارشناسی ارشد پیوسته معارف اسلامی و حقوق در یکی از گرایش ها
•  کارشناسی ارشد پیوسته الهیات، معارف اسلامی و ارشاد با گرایش فقه و مبانی حقوق اسلامی
• دارا بودن مدرک سطح (۲) عمومی (فقه و اصول) یا سطح (۲) تخصصی با گرایش حقوق و قضای اسلامی برای دانش آموختگان حوزه های علمیه.

لازم به ذکر است، معمولا قوه قضائیه تعدادی از داوطلبان واجد شرایط را بدون آزمون قضاوت جذب می کند. شرایط خاص این نوع جذب در اطلاعیه های مربوطه اعلام می شود.

قبول شدگان این آزمون بعد از مصاحبه شفاهی و گزینش های اداری، وارد دوره کارآموزی قضاوت می شوند.  مدت زمان این دوره برای فارغ‌التحصیلان دانشگاهی و حوزوی متفاوت است. بعد از گذراندن این دوره و قبولی در آزمون نهایی (اختبار)، ابلاغ قضایی دریافت می کنند.

افرادی که ابلاغ قضایی دریافت می کنند، ابتدا در دادسرا مشغول به فعالیت می‌شوند و ابلاغ آزمایشی را می‌گیرند و پس از ابلاغ آزمایشی برای اینکه ابلاغ قطعی را بگیرند، دوباره از آنها اختبار به عمل می‌آید. برای پست‌های بالاتر نیز شرایطی لازم است که معمولا برای آنها آموزش‌های ضمن خدمت در نظر گرفته می شود.

چند سالی بود که زنان حق شرکت در آزمون قضاوت را نداشتند. ولی اخیرا این قانون لغو شده و آنها می توانند در این آزمون شرکت کنند. وجود قضات خانم به خصوص در دادگاه ها و محاکم خانواده لازم و ضروری است.

قاضی ها دارای پایه های قضایی مختلف هستند که بر اساس مدرک تحصیلی، سابقه کار، فعالیت های پژوهشی، جایگاه شغلی، محل خدمت تعیین می شود و هر قاضی به طور معمول هر 3 سال یکبار می تواند تقاضای ارتقای پایه کند.

مطالعه ی مطالب مرتبط:

منابع آزمون قضاوت چیست؟

شرایط ثبت نام در آزمون قضاوت چیست؟

در ایران چند نوع وکیل داریم؟

در ایران چه مشاغل حقوقی ای داریم؟

فرصت های شغلی و بازارکار قضاوت

قاضی ها معمولا در سازمان های قضایی کشور از جمله وزارت دادگستری، دادسراها، دادگاه ها، شوراهای حل اختلاف و … می توانند مشغول به کار شوند.

شوراهای حل اختلاف که چند سالی است به طور رسمی فعالیت می کنند، یکی از فرصت های شغلی مناسب برای قضات می باشد. تا چندی قبل قاضی های قوه قضائیه بعد از ساعات اداری، در این شوراها به کار قضاوت می پرداختند. ولی اخیرا برای این بخش سهمیه ای جدا در آزمون قضاوت در نظر گرفته شده و قضاتی صرفا برای فعالیت در شوراهای حل اختلاف جذب و تربیت می شوند. تعداد زیادی از قضات زن در شوراهای حل اختلاف مشغول به کار هستند.

میزان درآمد قاضی

شغل قضاوت شغلی پر مخاطره و حساس است. قاضی ها در طول مدت اشتغال خود با رای هایی که برای انواع پرونده های قضایی صادر می کنند، گاهی در معرض خطرات و تهدیدهایی قرار می گیرند. برخی معتقدند میزان درآمد قضات در ازای این خطرات و تهدیدهای احتمالی کافی و منصفانه نمی باشد. طبق قانونی که چند سال قبل تصویب شد، حقوق قضات و اعضای هیات علمی دانشگاه ها در قانون مدیریت خدمات کشوری به صورت مشابه محاسبه می شود. حقوق قاضی ها بر اساس میزان تحصیلات، سوابق و منصبی که دارند، متفاوت است.

علیرغم اینکه درآمد در انتخاب هر شغلی بسیار مهم است در انتخاب شغل قضاوت، که شغلی حساس و بسیار کلیدی است، عواملی مانند علاقه به اجرای عدالت و مسئولیت پذیری طبیعتا باید نسبت به میزان درآمد در اولویت باشد.

در جدیدترین پژوهش صورت گرفته توسط تعدادی از متخصصان شغلی کشور، گروه های مختلف شغلی از نظر درآمدی مورد بررسی قرار گرفته اند. بر این اساس متوسط حقوق و درآمد قاضی در گروه های شغلی مختلف استخراج شده است.

شخصیت های مناسب این شغل

طبق تحقیقات صورت گرفته قضات معمولا دارای ویژگی هایی از موارد ذیل هستند:

• افرادي متفكر ، منطقي و مثبت نگر هستند.
• رهبران، برنامه ريزان و تصميم گيرندگان خوب و موثري بوده و در راهنمايي ديگران براي رسيدن به اهدافشان استادند.
• در حل امور مختلف پيرو منطق بوده و عاشق حل مسايل پيچيده اند.
• به شدت خواهان رسيدن به موفقيت بوده و لذا همواره به دنبال كسب دانش، توانمندي و مهارت هاي لازم در سطح بالايي هستند.
• در مكان هاي مختلف به عنوان مصلح امور و رويه ها و نه پذيرنده صرف عمل مي كنند.
• افرادي آينده نگرند.

• افرادي مستقل، با انگيزه، انتقادپذير، قاطع، كنجكاو و كمال طلب اند.
• به باورها و افكار خود اطمينان كامل دارند.
• در حل مسايل پيچيده متبحرند.
• استراتژيست هاي بزرگي هستند.
• آنها در انجام كارها روش هاي مخصوص خودشان را داشته و به آنها اطمينان دارند.
• در صورت هم جهت بودن قوانين با اهدافشان، آنها را مي پذيرند.
• از خود توقع بالايي دارند و در جهت رسيدن به اهداف شان حداكثر تلاش خود را مي كنند.
• در ايجاد انگيزه در ديگران توانمندند.

• افرادي مسئول، متعهد، منطقي، تحليل گر، واقع بين و بسيار عملگرا هستند.
• در لحظه اكنون زندگي مي كنند.
• بسيار واقع گرا هستند و به امور و مسايل عيني بيشتر علاقه دارند.
• كارهاي خود را با حداكثر كارآيي و به موقع انجام مي دهند.
• تصميم گيرندگانی بزرگ و منطقي هستند.
• در سازمان دهي امور با در نظر گرفتن كليه جزئيات و در چارچوب قوانين متبحر هستند.
• توجه زيادي به زندگي احساسي و اجتماعي خود ندارند.
• افرادي منظم، اجتماعي و دوستانه بوده و به راحتي از ديگران انتقاد مي كنند.

مواردی که در فوق ذکر شد لزوما نمی تواند همه در شخصیت یک فرد باشد اما وجود برخی از این ویژگی های در شخصی که در منصب قضا فعالیت می کند می تواند در موفقیت او در آن شغل موثر باشد.