مقدمه:

امتیاز در قانون تسهیل به چه معناست؟ تراز و نمره در آزمون وکالت به چه معناست؟ آزمون فوق العاده مرکز وکلای قوه قضاییه در23 اردیبهشت ماه ۱۴۰۱ برگزار شد. درحالی‌که آزمون فوق العاده مرکز وکلای قوه قضاییه قبل از لازم الاجرا شدن قانون تسهیل برگزار شده بود با این حال مرکز وکلای قوه قضاییه به طور داوطلبانه اعلام کرد که نتایج این آزمون را بر اساس قانون تسهیل اعلام می کند و این موضوع مورد استقبال نمایندگان مجلس نیز قرار گرفت. اما پس از نزدیک شدن به زمان اعلام نتایج آزمون مرکز وکلای قوه قضاییه حواشی متفاوتی ایجاد شد از جمله این که ملاک در آزمون وکالت نمره می باشد یا تراز؟ در این مقاله سعی کرده ایم موضوعات پیش آمده در خصوص این چالش را بررسی نماییم. قبل از بررسی این موضوع مفهوم تراز و نمره را در آزمون وکالت توضیح می دهیم.

منظور از تراز در آزمون وکالت چیست؟

 واژه تراز تقریبا به گوش تمام شرکت کنندگان آزمون های سراسری خورده است و اغلب داوطلبان آزمون های سراسری می‌دانند که تراز به چه معنا می باشد. اگر بخواهیم در یک تعریف ساده معنای تراز را بیان نماییم باید گفت؛ هر سوال در آزمون یک نمره مشخص دارد که نمره تمام سوالات هر درس در یک آزمون برابر است اما بعضی از سوالات در هر درس ارزش پاسخگویی بیشتری دارند. به این معنی که ممکن است پاسخ دادن به یک سوال مشخصی برابر با پاسخ صحیح دادن به سه سوال دیگر باشد.

به عبارتی اگر به سوالی تعداد داوطلبان کمتری پاسخ بدهند(سوال دشوارتر)تراز آن سوال بالاتر می‌رود و اگر به سوالی داوطلبان بیشتری پاسخ بدهند(سوال ساده تر) تراز آن سوال کاهش پیدا میکند. یعنی ممکن است یک داوطلب در یک درس که ۱۰ سوال داشته، در عین حال که به سوالات کمتری نسبت به داوطلب دیگر پاسخ داده باشد تراز بالاتری کسب نماید. این موضوع حتی در خصوص پاسخ برابر نیز محقق می شود.

به عنوان مثال:

• داوطلب شماره ۱: از ۱۰ سوال به ۴ سوال پاسخ صحیح داده و ۶ سوال دیگر را سفید رها کرده است.
• داوطلب شماره ۲: از ۱۰ سوال به ۵ سوال پاسخ صحیح داده است و ۵ سوال دیگر را سفید رها کرده است.

داوطلب شماره ۱ به ۴ سوال پاسخ صحیح داده است و شش سوال را سفید رها کرده است بنابراین درصد وی در آن درس یا به عبارتی نمره او در آن درس ۴۰ درصد می باشد.

داوطلب شماره ۲ به ۵ سوال پاسخ داده است و پنج سوال دیگر را سفید رها کرده است بنابراین درصد او در این درس ۵۰ درصد می باشد.

در مورد مثال بالا با اینکه داوطلب شماره ۲ به تعداد سوال بیشتری پاسخ داده و درصد بالاتری در آن درس کسب کرده است با این حال ممکن است تراز داوطلب شماره ۱ بالاتر باشد یعنی داوطلب شماره ۱ به سوالات سخت تری و با تراز بالاتری پاسخ صحیح داده باشد.

این موضوع در مورد حالتی که هر دو داوطلب به ۵ سوال پاسخ صحیح داده باشند و پنج سوال دیگر را سفید رها کرده باشند و درصد هر دو آنها در آن درس ۵۰ درصد باشد نیز محقق می شود به عبارتی ممکن است به ۵ سوال متفاوتی پاسخ داده باشند و تراز متفاوتی کسب کنند.

در مثال های فوق نمره منفی را لحاظ نکردیم و فرض را بر این گذاشتیم که سوالی را اشتباه پاسخ نداده اند تا درک بهتری از مفهوم تراز را ارائه کنیم.

بنابراین موضوع تراز بسیار حائز اهمیت می باشد و در رتبه نهایی هر داوطلب نقش پررنگی ایفا می کند به نوعی که ممکن است یک داوطلب در عین حال که به سوالات بیشتری پاسخ صحیح داده و میانگین نمره آن بالاتر است رتبه نهایی آن در آزمون، از شخصی که به سوالات کمتری پاسخ داده و میانگین نمره آن کمتر می باشد، پایین باشد.

به عنوان مثال دو کارنامه زیر را مشاهده نمایید:

همانطور که مشاهده می کنید داوطلبی که درصد کمتری کسب کرده و به سوالات کمتری پاسخ صحیح داده است رتبه بهتری از داوطلب دیگر که به سوالات بیشتری پاسخ صحیح داده و میانگین وی بالاتر می باشد کسب کرده است.

همین تاثیر انکارناپذیر تراز در رتبه نهایی باعث شده است که در سال های اخیر برخی از داوطلبان آزمون های وکالت بر روی دروسی تمرکز کنند که اشخاص کمتری در آزمون قادر به پاسخگویی به آنها هستند و در مطالعه خود زمان کمتری به آن درس اختصاص می دهند.

اگر بخواهیم این موضوع را در قالب یک مثال توضیح دهیم می توان گفت که، حقوق مدنی یکی از دروس بسیار با اهمیت و مهم در رشته حقوق می باشد که هرکه قصد شرکت در یکی از آزمون های حقوقی را دارد با توجه به اینکه ضریب این درس در آزمون ۳ باشد، قطعاً این درس را در اولویت مطالعه خود قرار می‌دهد و کمتر کسی را پیدا می‌کنیم که از مطالعه این درس صرف نظر کرده و یا زمان کمی برای مطالعه این درس اختصاص دهد. بنابراین در پاسخگویی به سوالات این درس در آزمون همواره رقابت سرسختانه ای میان داوطلبان وجود داشته است.

اما در درس اصول فقه که فهم آن برای برخی از داوطلبین آزمون وکالت دشوار است و در عین حال ضریب این درس در آزمون وکالت 1 می باشد، برخی از متقاضیان شرکت در آزمون وکالت گمراه شده و این درس را در اولویت مطالعه خود قرار نمی دهند. همین موضوع باعث می‌شود افرادی که بر مطالعه و یادگیری این دست تمرکز کنند قادر به پاسخگویی به سوالات این درس در آزمون باشند و از آنجایی که داوطلبان کمتری به سوالات این درس پاسخ می دهند ممکن است پاسخ دادن به یک سوال درس اصول فقه که ضریب 1 دارد برابری کند با دو سوال درس حقوق مدنی که ضریب ۳ دارد. اتفاقی که در این جا افتاد افزایش تراز سوالات درس اصول فقه بود.

(برای مشاهده بهترین منبع اصول فقه اینجا کلیک کنید.)

همین موضوع باعث شده که بسیاری از متخصصان در حوزه مشاوره درسی داوطلبان آزمون وکالت را از کنار گذاشتن مطالعه یک درس خاص منع کنند.

منظور از نمره در آزمون وکالت چیست؟

 همانطور که در ضمن توضیحات بالا بیان شد نمره در هر درس پاسخ به سوالات درست با احتساب نمره منفی و سوالات سفید می باشد.

که فرمول محاسبه آن به اینصورت می باشد:

پس از بیان مفهوم تراز و نمره در آزمون وکالت به بررسی حواشی پیرامون این موضوع در خصوص اعلام نتایج آزمون فوق العاده مرکز وکلای قوه قضاییه می‌پردازیم.

معیار قبولی در آزمون وکالت تراز است یا درصد؟

همانطور که در مقدمه این مقاله بیان کردیم مرکز وکلای قوه قضاییه اعلام کرد که نتایج آزمون وکالت فوق العاده مرکز وکلای قوه قضاییه را مطابق با چهارچوب های مقرر شده در قانون تسهیل اعلام می نماید. ماده ۵ قانون تسهیل بیان می کند:

«کانون وکلای دادگستری و مرکز وکلا، کارشناسان رسمی و مشاوران خانواده قوه ‌قضائیه مکلفند هر سال از طریق سازمان سنجش آموزش کشور نسبت به برگزاری آزمون پروانه وکالت اقدام نمایند. داوطلبانی که حداقل هفتاد درصد (۷۰%) امتیاز میانگین نمرات یک درصد (۱%) حائزان بالاترین امتیاز را کسب کرده‌اند، به عنوان پذیرفته شده، جهت طی مراحل مقتضی به مرجع صدور مجوز مربوط معرفی می‌گردند. …»

همانطور که میبینیم در نص قانون تسهیل واژه امتیاز ذکر شده است، نه تزار و نه نمره، همین باعث شده است که برخی از کارشناسان در کانون وکلای دادگستری و مرکز وکلای قوه قضاییه امتیاز را به معنای نمره تلقی کرده و بیان کنند که ملاک نمره می باشد.

همه می دانیم که قانون تسهیل یک قانون ضد انحصار است و هدف از تصویب قانون تسهیل، ایجاد سهولت در دریافت مجوز های کسب و کار می باشد. بنابراین تفسیر به رأی برخی از کارشناسان کانون وکلای دادگستری و مرکز وکلای قوه قضاییه باعث شد که نمایندگان مجلس بیانیه ای منتشر کنند و در آن علاوه بر منع افراد از تفسیر به رأی قانون، تاکید به معیار تزار نموده و هر گونه عمل به گونه ای دیگر را خلاف نص صریح قانون بخوانند و به ضمانت اجرای مذکور در قانون تاکید نمایند .

طبق توضیحاتی که در خصوص محاسبه تراز و تاثیرات آن و همینطور محاسبه نمره در آزمون بیان کردیم. اگر منظور از امتیاز در این ماده همان تراز باشد افرادی با کمترین معدل نیز می توانند در این آزمون پذیرفته شوند.

یکی از مخالفان معیار تراز در قبولی جناب آقای جلیل مالکی رئیس کانون وکلای دادگستری مرکز می باشد که پس از صدور بیانیه ی نمایندگان مجلس بیان نمود؛ در قانون تسهیل قانونگذار در مقام بیان، معیار نمره را برای پذیرش در نظر گرفته و در متن قانون نیز به آن اشاره نموده است زمزمه‌هایی به گوش می رسد که منظور از نمره همان تراز است و مرجع برگزاری آزمون باید بر مبنای تراز مبادرت به پذیرش نماید و نه بر مبنای نمره.

ایشان ضمن خلاف قاعده شمردن این روند افزودند که، با این روند فقط در سال جاری با برگزاری چند آزمون به اندازه ۴۰ سال گذشته کارآموز وکالت جذب خواهد شد و قوه محترم قضاییه خود واقف و عدم نیاز فقدان زیرساخت‌های لازم است باید پاسخگوی تبعات آن باشد.

یکی دیگر از مخالفان این قاعده جناب آقای ابراهیم کیانی نایب رئیس اسکودا میباشند که ایشان نیز بیان کردند؛ اوضاع وکالت در کشور مناسب نیست و در یک برهه بد تاریخی قرار گرفته ایم چرا که تخصص و معیار علمی در حال حذف شدن است و معیارهایی که هیچ گاه سابقه نداشته در نهاد وکالت در حال رخنه است.

این درحالی است که سخنگوی مرکز وکلای قوه قضاییه در گفت‌وگو با شبکه خبر درباره استفاده از فاکتور تراز بیان نمود که، امتیاز بر مبنای تراز است و مبنای ما همان قانون است و قانون نیز تراز را اعمال کرده است و حتی در سال های ۹۷ ، ۹۸ و ۹۹ کانون وکلای دادگستری از تراز استفاده کرده است و همینطور سازمان سنجش در تمام آزمون های خود از معیار تراز استفاده می کند.

در نتیجه ی این حواشی آقای عبدلیان پور رئیس مرکز وکلای قوه قضاییه به کمیسیون اصل نود مجلس شورای اسلامی فراخوانده شد و آقای شجاعی دلیل  فراخواندن ایشان را، اظهار نظرهای خلاف نص قانون مرکز وکلای قوه قضاییه، اعلام کردند و افزودند اگر محاسبات بر اساس نمره تراز انجام شود حتماً باید پاسخگو باشند و ما هم برخورد قانون انجام میدهیم.

رئیس کمیسیون اصل ۹۰ در ادامه بیان کردند که امتیاز در آزمون به معنای تراز است و مشروح مذاکرات نیز این را تایید می کند و با توجه به اینکه برگزاری آزمون به سازمان سنجش واگذار شده است و برگزاری آزمون ها در سازمان سنجش بر مبنای تراز است قانون هیچگونه ابهامی ندارد.

اگر تراز مبنای محاسبه قرار بگیرد تعداد قبولی ها ۱۰۵۰۰ نفر می شود که اگر درصد مورد محاسبه قرار بگیرد این به حدود ۲۰۰۰ نفر کاهش پیدا خواهد کرد.

طبق گفت و گوی مجری شبکه خبر با رئیس کمیسیون اصل ۹۰ مجلس این حواشی صرفاً مختص همین آزمون مرکز وکلای قوه قضاییه است و مطابق نص قانون، تمام آزمون های آینده باید بر اساس قواعد مقرر شده در قانون برگزار شود.

جلسه کمیسیون اصل ۹۰ با جناب آقای عبدلیان پور در هفته جاری برگزار می‌شود و نتیجه این جلسه اعلام می گردد.

تمام این مسائل باعث شد تا ماده ۵ قانون تسهیل و چگونگی محاسبه تراز در آزمون وکالت در دستورکار کمیسیون جهش تولید قرار گیرد.

و در نهایت در جلسه کمیسیون جهش تولید در 21 تیر ماه 1401 علی رغم وجود برخی مخالفت ها، شمس الدین حسینی رئیس این کمیسیون بر اعلام نتایج آزمون مرکز وکلای قوه قضائیه بر مبنای نمره تراز اصرار کرد. این جلسه با حضور برخی نمایندگان از کمیسیون های اصل نود و قضایی و حقوقی مجلس و نمایندگان از قوه قضائیه، وزارت دادگستری و مرکز وکلای قوه قضائیه برگزار گردید.

با توجه به نتیجه این جلسه باید به زودی منتظر اعلام نتایج آزمون 23 ازدیبهشت مرکز وکلای قوه قضائیه باشیم.

(برای مشاهده تشریح مباحث جلسه مشترک کمیسیون جهش تولید درباره نحوه اجرای قانون تسهیل اینجا کلیک کنید.)