منظور از نصاب شناور در آزمون سردفتری چیست؟

قانون تسهیل صدور برخی از مجوزهای کسب و کار که در سال ۱۴۰۱ به تصویب نهایی رسید یکی از قوانینی بود که چالش های بسیاری را به همراه خود داشت. این قانون وکالت و سردفتری را جزء کسب و کارها شناخت و در نتیجه تصویب این قانون صدور مجوز برای وکالت و سردفتری تسهیل گشت. پیش از تصویب نهایی این قانون افراد بسیاری سعی کردند افراد ذی صلاح در تصویب طرح قانون تسهیل را متقاعد نمایند که وکالت و سردفتری جزء کسب و کار تلقی نمی شود. با تمام حواشی بسیاری که تصویب این قانون داشت بالاخره این قانون تصویب شد و هم اكنون تمامی مواد و تبصره های آن لازم الاجرا می باشد. البته ناگفته نماند که اعتراضات به طرح تسهیل قبل از تصویب نهایی بی‌فایده نبود و موجب یک سری تغییرات در طرح این قانون شد.
در این مقاله تلاش کرده ایم ضمن شرح مفهوم نصاب شناور در پذیرش آزمون سردفتری، به بیان تفاوت پذیرش در این آزمون قبل از تصویب قانون تسهیل و بعد از تصویب آن نیز بپردازیم. همچنین هدف از تعیین نصاب شناور در قانون تسهیل را بیان نماییم.

تاثیر قانون تسهیل بر پذیرش آزمون سردفتری چیست؟

مطابق ماده ۳ قانون تسهیل صدور برخی از مجوزهای کسب و کار ماده 5 قانون دفاتر اسناد رسمی و کانون سردفتران و دفتریاران مطابق زیر اصلاح می شود:
ماده ۵: سازمان ثبت اسناد و املاک کشور موظف است هر ساله از طریق سازمان سنجش آموزش کشور نسبت به برگزاری آزمون سردفتری و دفتریاری اقدام نماید. داوطلبانی که حداقل هفتاد درصد(٪۷۰)امتیاز میانگین نمرات یک درصد(٪۱) بالاترین امتیاز در هر رشته را کسب کنند، به عنوان پذیرفته شده، جهت طی مراحل مقتضی به سازمان ثبت اسناد و املاک کشور معرفی می‌شوند هرگونه انتقال موضوع این ماده از جمله انتقال امتیاز موضوع ماده(۶۹) این قانون منوط به قبولی انتقال گیرنده در آزمون مذکور است.
تبصره_ برای مشمولان بند«چ»ماده ۸۸ قانون برنامه پنج ساله ششم توسعه اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی جمهوری اسلامی ایران مصوب۱۳۹۵/۱۲/۱۴ با اصلاحات و الحاقات بعدی، نصاب مذکور در این ماده حداقل شصت درصد(٪۶۰) است.

بند چ ماده ۸۸ قانون برنامه پنج ساله ششم توسعه اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی:
چ_ متن زیر به عنوان ماده ۵۹ مکرر قانون جامع خدمات رسانی به ایثارگران الحاق میشود:
«قوه قضائیه، سازمان ثبت اسناد و املاک کشور، کانون وکلای دادگستری، کانون کارشناسان رسمی، مرکز وکلاء و کارشناسان قوه قضاییه، مکلفند ۳۰ درصد از سهمیه صدور دفاتر خدمات قضایی و الکترونیک، سردفتری، صدور پروانه وکالت، مجوز کارشناسان رسمی دادگستری را به فرزندان و همسران شهدا، جانبازان با حداقل ۱۰ درصد، آزادگان با داشتن حداقل ۳ ماه سابقه اسارت و رزمندگان با داشتن حداقل ۶ ماه حضور در جبهه و همسر و فرزندان جانبازان ۲۵ درصد و بالاتر و فرزندان و همسران آزادگان و فرزندان رزمندگان دارای حداقل دوازده ماه سابقه حضور داوطلبانه در جبهه بدون رعایت شرط سنی در صورت واجد شرایط بودن اختصاص دهند.»
حکم بند (چ) ماده ۸۸ و مواد ۱۳۵۲ و ۵۹ قانون جامع خدمات رسانی به ایثارگران در طول اجرای قانون برنامه حاکم است.

همانطور که از متن مواد فوق مشخص است قانون تسهیل به‌ کلی معیار پذیرش آزمون سردفتری را دگرگون کرده است. که در ادامه به طور کامل در این مورد توضیح خواهیم داد.

تفاوت پذیرش آزمون سردفتری قبل از تصویب قانون تسهیل صدور برخی از مجوزهای کسب و کار و بعد از تصویب این قانون:

همانطور که می دانیم قبل از تصویب این قانون سازمان ثبت اسناد و املاک کشور با توجه به احساس نیاز خود هر چند سال یکبار اقدام به برگزاری آزمون سردفتری می‌کرد و این روند هیچگونه نظم مشخصی نداشت بنابراین ممکن بود در یک سال در تاریخی نزدیک به تاریخ برگزاری آزمون اعلام نمایند که آزمون سردفتری برگزار می‌شود و افراد هیچگونه پیش بینی در خصوص برگزاری نداشتند و نمی‌توانستند برای مطالعات خود برنامه‌ریزی کنند. بر خلاف آزمون وکالت که معمولاً هر سال برگزار می شود و داوطلبین این آزمون می توانند برای مطالعات خود برنامه ریزی نمایند، بنابراین با تصویب این قانون داوطلبین می توانند از برگزاری آزمون سردفتری به صورت سالانه اطمینان داشته باشند و برای مطالعات خود برنامه ریزی کنند.
تفاوت مهمی که در پذیرش آزمون سردفتری قبل از تصویب این قانون وجود داشت این بود که در آن زمان معیار پذیرش کسب معدل مشخصی بود. به عنوان مثال اعلام می‌شد که افرادی که بتوانند معدل ۱۲ در آزمون را کسب نمایند پذیرش می‌شوند و با توجه به همین موضوع می توانستند با دشوار کردن آزمون تعداد افراد قبولی را کاهش دهند. اما با تعیین نصاب شناور در این قانون، سازمان ثبت اسناد و املاک نمیتواند با دشوار کردن سوالات تعداد قبولی های آزمون سردفتری را کاهش دهد. این موضوع را در قالب مثال در ذیل توضیح می دهیم:

طبق معیار گذشته:
به عنوان مثال سازمان ثبت اسناد و املاک اعلام می‌کرد که در آزمون سردفتری معیار کسب معدل ۱۲ می باشد، و از طرفی تعداد شرکت کنندگان ۱۰ هزار نفر بود، در این صورت به راحتی می توانست با آسانتر کردن سوالات آزمون و یا بالا بردن سطح سوالات تعداد قبولی ها را کاهش دهد چرا که طبیعتاً زمانی که سوالات آزمون دشوار باشد تعداد کمتری از ۱۰ هزار نفر موفق به کسب معدل ۱۲ می شدند‌.

طبق معیار پذیرش جدید(نصاب شناور):

مطابق ماده ۳ قانون تسهیل به عنوان مثال اگر تعداد شرکت کنندگان آزمون سردفتری ۱۰ هزار نفر باشند یک درصد برتر اول را انتخاب میکنند، که شامل ۱۰۰ نفر می باشند. حالا اگر سوالات آزمون آسان باشد ممکن است میانگین ۱۰۰ نفر اول ۱۰۰ درصد باشد، که در این صورت از ۹۹۰۰ نفر شرکت کننده دیگر در آزمون تمام افرادی که توانسته باشند ۷۰ درصد آزمون را پاسخ داده باشند پذیرفته می شوند.
در فرض دوم، اگر سوالات آزمون به قدری دشوار بوده باشد که میانگین ۱۰۰ نفر اول ۱۰ درصد بوده باشد، از ۹۹۰۰ شرکت کننده دیگر تمام افرادی که موفق به پاسخ دادن ۷ درصد از آزمون شده باشند پذیرفته می شوند. چرا که معیار، کسب فقط ۷۰ درصد از میانگین ده درصد برتر شرکت کنندگان می باشد و در هر حال یک درصد اولی وجود خواهد داشت، حالا یا میانگین بالایی دارند و یا میانگین پایین تری خواهند داشت.

در نتیجه با معیار نصاب شناور سازمان ثبت اسناد و املاک نمی تواند با دشوار کردن سوالات تعداد قبول شدگان نهایی این آزمون را کاهش دهد و این موضوع برای داوطبین این آزمون بسیار امیدوار کننده به نظر می رسد. 

(برای اطلاع از منابع آزمون سردفتری 1401 اینجا کلیک کنید)

ما تلاش کردیم توضیح کاملی از چگونگی اعمال معیار نصاب شناور ارائه نماییم با این حال شما می توانید سوالات خود را در این مورد در قسمت زیر درج نمایید و پشتیبانان ما در اسرع وقت پاسخگوی شما خواهند بود. 

آیا برگزاری آزمون سردفتری ۱۴۰۱ قطعی است؟

اغلب دانشجویان محصل در رشته حقوق به این موضوع واقف هستند که آزمون سردفتری در سال های گذشته هر چند سال یکبار به اقتضای نیاز سازمان ثبت اسناد و املاک کشور برگزار می شد. خبر بسیار خوشحال کننده این است که طبق تصویب قانون تسهیل صدور برخی از مجوزهای کسب و کار سازمان ثبت اسناد و املاک کشور موظف است هر سال اقدام به برگزاری آزمون سردفتری کند. به‌عبارتی آزمون سردفتری مانند آزمون وکالت هر سال برگزار می‌شود و تمام داوطلبین آزمون ها می توانند برای شرکت در این آزمون ها برنامه ریزی نمایید. با این وجود در خصوص برگزاری آزمون سردفتری ۱۴۰۱ برخی از چالش ها و مسائلی وجود دارد که در این مقاله می خواهیم به آنها بپردازیم.

به عنوان مثال یکی از مسائلی که در خصوص برگزاری آزمون سردفتری ۱۴۰۱ وجود دارد این است که آیا اصلا این آزمون در سال ۱۴۰۱ برگزار می‌شود و برگزاری آن قطعی می باشد یا خیر؟ سوال دیگر این که برگزاری این آزمون در سالهای بعد چگونه می باشد؟ آیا تضمینی وجود دارد که در سال آینده و سالهای بعد از آن هم آزمون سردفتری برگزار شود؟

برگزاری آزمون سردفتری در ۱۴۰۱:

طی خبری که در روز دوشنبه ششم تیرماه ۱۴۰۱ منتشر شد جناب آقای خندانی رئیس کانون سردفتران و دفتریاران در پاسخ به سوالی درباره برگزاری آزمون سردفتری بیان نموده بود؛ قانون تسهیل برخلاف نیاز واقعی آزمون سالانه سردفتری را پیش بینی کرده است و متاسفانه توضیحات ما در مجلس و شورای نگهبان در این خصوص شنیده نشد.

طبق آخرین نظرسنجی سازمان ثبت اسناد و املاک کشور از سراسر کشور حوزه های ثبتی نیاز برای راه اندازی دفتر جدید اعلام نکردند و حتی نیمی از ورودی‌های آزمون ۹۷ درخواست تعطیلی یا انتقال دفاتر را داده اند زیرا درآمدهای خالص ۳ میلیون تومانی دارند نیاز به تاسیس یا گزینش جدید سردفتر نمی بینیم اما طبق قانون باید آزمون برگزار شود.

به گفته خندانی آزمون سردفتری ۱۴۰۱ برگزار خواهد شد اما در حال نیاز سنجی اولیه است تا بهترین استاندارد برای گزینش و جذب دفاتر انجام شود و زمان برگزاری آزمون از سوی سازمان ثبت اسناد و املاک کشور اعلام خواهد شد.

علاوه بر بیانات جناب آقای خندانی در خصوص برگزاری آزمون سردفتری و پیش بینی قانون تسهیل در خصوص برگزاری آزمون سردفتری افراد دیگری در جایگاه های مختلف نیز نظرات متفاوتی در این خصوص از ابتدا تا زمان تصویب این قانون بیان نموده اند.

که در ذیل به برخی از آنها اشاره خواهیم کرد اما قبل از بیان این موارد باید یک سری توضیحات در خصوص علت مخالفت بعضی از افراد در مورد برگزاری سالانه آزمون سردفتری ارائه کنیم.

این موضوع کاملاً طبیعی هست که برای قشر شاغل در هر رشته و گرایشی این موضوع خوشایند نباشد که افراد بسیاری در تخصص آنها ورود نمایند. طبیعتاً هرچه تعداد افراد شاغل در هر رشته افزایش پیدا کند رقابت در حوزه کاری افزایش می یابد، به عبارتی تمام افراد بایستی تمام تلاش خود را به کار گیرند تا رضایت مخاطب خود را که به آنها مراجعه می کند به بهترین نحو جلب نمایند، اتفاق دیگری که در پی دارد این است که نرخ های دریافتی کاهش می یابد و به دنبال آن ممکن است برای پیشکسوتان بزرگوار شاغل در این رشته که سالیان سال با نرخ های نسبتا قابل توجه در زمینه سردفتری  خدمت کرده‌اند خوشایند به نظر نیاید.

البته این موضوع کاملاً روشن و مشخص می باشد که هر داوطلب آزمون سردفتری پس از قبولی در آزمون سردفتری با توجه به افزایش رقابت در حوزه کاری بایستی با بالا بردن اطلاعات و توانمندی های خود در حوزه ی سردفتری تمام تلاش خود را برای افزایش موقعیت خود در شغل سردفتری بنماید.

نتیجه دیگری که افزایش تعداد سردفتران در پی خواهد داشت کاهش قیمت‌ مجوزهای سردفتری است که در گذشته با مبالغ بسیار هنگفتی خرید و فروش می شد هرچند که صرفاً تصویب قانون تسهیل خود تا حد بسیاری این موضوع را محقق نمود.

یکی از اظهارات بسیار مهم در زمینه تصویب قانون تسهیل و برگزاری سالانه آزمون سردفتری اظهارات رئیس کانون سردفتران و دفتریاران استان اصفهان جناب آقای سیامک بهارلویی میباشد که بیان نمود:

سال قبل ۱۵ میلیون پرونده وارد محاکم دادگستری شد و ۱۰ میلیون آن مربوط به نبود توجه به ظرفیت سند رسمی و بی توجهی به ظرفیت دفاتر اسناد رسمی است.

در کشور ما دفاتر اسناد رسمی با توجه به کار مهم آنها تعرفه های بسیار پایینی نسبت به کشورهای خارجی دارند، بر اساس قوانین ما که مربوط به یک قرن پیش است تعرفه‌های دفترخانه ها هر چهار سال یکبار بازبینی می‌شود. آن زمانی که هر چهار سال یکبار برای تغییر تعرفه ها مشخص شد زمانی بود که موضوع به نام تورم وجود نداشت.

مجلس قانونی به نام تسهیل صدور مجوزهای کسب و کار را تصویب کرد و قانونگذار وضع کرد که هر سال آزمون سردفتری برگزار و بدون محدودیت سردفتر جذب شود و این افرادی که این قانون را نوشتند اطلاعی از دفاتر اسناد رسمی ندارند، بعد از اینکه پلیس بدون منطق حقوقی و به اجبار تنظیم سند خودرو را از دفاتر گرفت تقریباً نیمی از دفاتر درآمد خود را از دست دادند و بسیاری از همکاران دراستان استعفا هستند.

در قرآن در مورد کسانی که اسناد و معاملات مردم را می نویسند در آیه ۲۸۲ سوره بقره آنها را «کاتب بالعدل» نامیده و عبارت کاتب را استفاده کرده نه کاسب!

اگر می خواستیم به قانون عمل کنیم بنگاه های معاملات املاک حق نوشتن مبایعه نامه و قولنامه را نداشتند، بنگاه‌ها تنها وظیفه رساندن فروشنده و خریدار را به هم دارند و حق نوشتن قولنامه و مبایعه نامه را ندارند و این کار باید در دفاتر اسناد رسمی انجام شود اما برخی دخالت‌ها سند عادی را رواج داد و این امر باعث شده آمار درستی از معاملات و معاملات رسمی نداشته باشیم.

اگر بین هزینه‌های دفاتر اسناد و نهادهای موازی مقایسه کنیم این هزینه در دفاتر اسناد رسمی در برابر نتایج سند رسمی بسیار ناچیز است و تعرفه قانونی بنگاه های معاملات املاک بسیار بالاست در حالی که در دفترخانه هزینه انتقال پایین تر از دو میلیون تومان دارد و همین مبلغ بین طرفین نصف می شود در حالی که اگر ملک مشکلی داشته باشد سردفتر باید جوابگو باشد اما بنگاه املاک وظیفه ای ندارد.

در مشاغل حقوقی اشخاص مسئولیتی ندارند قاضی یا وکیل مسئولیتی در قبال رای صادر شده ندارد اما در قانون آمده است که اگر سردفتر خسارتی ایجاد کرد باید جبران خسارت کند و اگر خسارت عمدی باشد مسئولیت کیفری هم دارد.

همانطور که از صحبت های جناب آقای بهارلویی مشخص است ایشان نیز از مخالفان سرسخت تصویب قانون تسهیل بودند و همینطور اعتراضی که ایشان دارند به تعرفه های آزمون سردفتری است و به عبارتی می توان گفت با جناب آقای خندانی هم نظر هستند و معتقدند که جذب زیاد سردفتر موجب بیکاری عده بسیاری از سردفتران خواهد شد.

یکی دیگر از نظرات مخالف و سرسختانه درخصوص برگزاری هر ساله آزمون سردفتری نظر جناب آقای حسین کریمی رئیس کانون سردفتران و دفتریاران استان زنجان است که در خصوص قانون تسهیل فرمودند:

اگر تعداد دفاتر اسناد رسمی بدون ملاحظه افزوده شود و به دلیل نبود ظرفیت کار این دفاتر نتوانند به فعالیت خود ادامه دهند، بار زیادی بر دوش دولت می‌افتد.

افزایش تعداد دفاتر اسناد رسمی موجب اشتغال و رونق بیشتر نخواهد شد، طرح تسهیل موانع کسب و کار به صورت کلی تصویب شده و هدف آن هم اشتغالزایی است، اما یک قانون باید همه جانبه باشد و مشاغلی که از قبل بودند را تحت تاثیر قرار ندهد.

متاسفانه در این قانون هر شخصی که ۷۰ درصد نمره مورد نظر را کسب کند قادر به ایجاد دفاتر اسناد رسمی خواهد بود. (برای توضیح بیشتر در خصوص معنای دقیق 70 درصد اینجا کلیک کنید)

طبق ماده ۵ قانون دفاتر به ازای هر ۱۵ تا ۲۰ هزار نفر جمعیت باید یک دفترخانه وجود داشته باشد. اما اخیراً محدودیت برداشته شده، در حالی که نه خرید و فروش اضافه شده و نه وضعیت اقتصادی بهتر شده است و همین امر در نهایت باعث ضرر سردفتران خواهد شد.

ایشان معتقدند که قانون تصویب شده عملاً تیشه به ریشه دفاتر میزند و ظاهراً به تسهیل کسب و کار کمک می‌کند، اما دفاتر اسناد رسمی قدیمی از بابت آن آسیب می بیند و با این شرایط در آستانه ورشکستگی قرار می‌گیرند.

سردفتری نیازمند تخصص است و بقالی نیست که مرتب به تعداد آن افزوده شود.

همانطور که از صحبت‌های ایشان نیز مشخص است ایشان از مخالفین سرسخت قانون تسهیل هستند اما طبیعتاً قانون تسهیل به افراد بیشتری زمینه فعالیت در حوزه سردفتری را اعطا می کند که در این صورت افراد بیشتری و به عبارتی می توان گفت جوانان فارغ التحصیل بیشتری می توانند از این فرصت استفاده کنند و توانایی‌های خود را به نمایش گزارند و از طرفی باعث کاهش نقص های نظام سردفتری در میان پیشکسوتان خواهد شد چرا که رقبا بیشتر خواهند بود.

همانطور که مشخص است اغلب افراد شاغل در زمینه سردفتری با برگزاری هر ساله آزمون سردفتری به شدت مخالف هستند و این کاملا طبیعی است که نگران جایگاه و منافع اقتصادی و غیر اقتصادی خود می باشند با این وجود طبق قانون، سازمان ثبت اسناد و املاک موظف است که هر ساله آزمون سردفتری را برگزار نماید.

آیا تضمینی وجود دارد که در سال آینده و سال های بعد از آن هم آزمون سردفتری برگزار شود؟

با وجود نص صریح قانون‌ و لازم الاجرا بودن آن، همین موضوعات و مخالفت‌های بسیاری که به گوش داوطلبین آزمون سردفتری ۱۴۰۱ و سال های آینده می رسد برای آنها نگرانی ایجاد می کند که آیا ممکن است آزمون سردفتری چه امسال و چه در سال‌های آینده برگزار نشود؟ و آیا ممکن است آزمون به قدری مشکل طراحی شود که افراد توانایی پاسخگویی به سوالات را نداشته باشند؟

در پاسخ به این سوال باید گفت که اولا قانون تسهیل یک قانون تصویب شده و برای تمامی نهادهای مشمول این قانون لازم الاجرا می باشد و عدم برگزاری سالانه آزمون سردفتری طبق چهارچوب های مذکور در قانون تسهیل می تواند برای سازمان ثبت اسناد و املاک کشور عواقبی داشته باشد و به عنوان گریز از دستورات قانون شناخته شود. بنابراین در حال حاضر سازمان ثبت اسناد و املاک کشور موظف است حتماً آزمون سردفتری ۱۴۰۱ را برگزار کند و طبق معیار مذکور در قانون اقدام به جذب سردفتر نماید.

این موضوع حداقل تا دو یا سه سال آینده نیز قطعی است اما توصیه ما به افرادی که قصد شرکت در آزمون سردفتری و کسب مجوز آن را دارند این است که حتماً تلاش خود را بنمایند تا در سال جاری و یا در سال آینده در آزمون شرکت نمایند.

خبر خوشحال کننده این بود که در چند روز گذشته رئیس سازمان ثبت اسناد و املاک کشور اعلام نمود که آزمون سردفتری ۱۴۰۱ در آذر ماه سال جاری برگزار می‌شود.

اما ایشان در بیانات خود قید کردند که بحث صلاحیت علمی و عملی برای سازمان اهمیت دارد، و قطعا افراد صلاحیت دار انتخاب می شوند.

همینطور ایشان افزوده اند که در شهر هایی که نیاز باشد اقدام به جذب نیرو خواهیم کرد.

این موضوع که ایشان فرموده اند صلاحیت علمی و عملی برایشان مورد اهمیت است کمی گنگ و نامفهوم است که حتماً در خبرهای آینده و بیانات آتی که از طرف سازمان ثبت اسناد و املاک منتشر شود این مسئله روشن تر خواهد شد و متوجه اهداف سازمان ثبت اسناد و املاک خواهیم شد. امیدواریم سازمان ثبت اسناد و املاک این قانون را تفسیر به رای خود ننماید و در چهارچوب ذکر شده در قانون تسهیل و به دور از سخت گیری های جدید اقدام به جذب سردفتر نماید.

با این حال مسئله ای که بسیار واضح و مشخص است وظیفه ی داوطلبان آزمون سردفتری به مطالعه و دوری از حواشی مربوط به این آزمون، آزمون سردفتری در سال جاری قطعا و حتما برگزار می شود.

در نهایت باید گفت که تمامی داوطلبان شرکت در آزمون سردفتری باید دور از حاشیه و اینکه آیا آزمون در سالهای آینده نیز برگزار می‌شود یا خیر اقدام به مطالعه منابع مطالعاتی آزمون سردفتری نمایند و تمام تلاش خود را به کار گیرند تا در آزمون سال جاری موفق به کسب مجوز شوند.

(برای اطلاع از منابع آزمون سردفتری اینجا کلیک کنید)