اخبار و مقالات

قرارداد وکالت، انواع و شرایط تنظیم آن

مقدمه:

قطعا تاکنون بارها واژه وکالت به گوشتان خورده است و معنای عام آن را می‌دانید. امّا برای این که بتوانید تعریف درست و کامل آن و و برخی ضوابط رایج مربوط به قرارداد وکالت را  درک کنید، در این مقاله از ستارگان وکالت با ما همراه باشید.

قرارداد وکالت، اعم از وکالت حقوقی یا وکالت به وکیل دادگستری، عقدی می باشد که در آن، فردی که موکل نامیده می شود، فرد دیگری را برای انجام یک امر یا پیگیری یک موضوع قضایی، وکیل و نایب خود می کند و از جمله شرایط انعقاد و مراحل و نحوه تنظیم قرارداد وکیل حقوقی و قضایی می توان به وجود اهلیت و تکمیل اطلاعات لازم و در نهایت، امضای قرارداد وکالت اشاره نمود.

هدف قانون گذار از پیش بینی نهاد حقوقی وکالت این بوده است که افراد به کمک آن، بتوانند نه شخصا، بلکه توسط شخص دیگری، امور خود، اعم از اداری یا قضایی را انجام دهند و اثر حقوقی مد نظر خویش را ایجاد کنند که با توجه به انواع قرارداد وکالت و شرایط و نحوه تنظیم مخصوص هر یک از این انواع، ضروری است از انواع قرارداد وکالت و شرایط و نحوه تنظیم هریک از آنها آگاه باشیم.

بنابراین در مقاله ی حاضر، در این خصوص که قرارداد وکالت چیست، انواع آن کدامند، شرایط انعقاد و نحوه تنظیم قرارداد وکیل حقوقی و قضایی چگونه می باشد، توضیح داده ایم، در ادامه ی این مطلب با ستارگان وکالت همراه باشید.

مشاهده دوره حقوق مدنی عقد وکالت

قرارداد وکالت چیست؟

وکالت در لغت به معنای واگذار کردن و تفویض تعریف شده است و ماده ۶۵۶ قانون مدنی مقرر می دارد: “وکالت، عقدی است که به موجب آن، یکی از طرفین، طرف دیگر را برای انجام امری، نایب خود می نماید.”

بنابراین، چنانچه شخصی، شخص دیگری را برای انجام کاری یا برای پیگیری موضوعی اعم از قضایی یا غیر قضایی، نماینده خود کند و به عبارتی، در خصوص امور مد نظر خود، دیگری را نایب نموده و به او اذن انجام امور، به نیابت از خود را بدهد، قرارداد وکالت، منعقد شده و وکالت، تحقق یافته است.

با انغقاد قرارداد وکالت کسی که از طرف شخص دیگری (می‌تواند حقوقی یا حقیقی باشد) طی قرارداد وکالت برای انجام کاری مشخص مأمور می‌شود، وکیل نام گرفته و کسی که او را مأمور می‌کند، موکّل خوانده می‌شود.

نکته ی حائز اهمیت این است که صرف دادن نیابت به دیگری، توسط موکل، برای تحقق کامل قرارداد وکالت کافی نیست و باید، شرایط قرارداد وکالت در مورد هر یک از انواع آن،  رعایت شود.

همچنین در انواع قرارداد وکالت، وکیل صرفا در حیطه اختیاراتی که در قرارداد تصریح شده، قابلیت انجام وظیفه دارد و خود شخص موکل نیز همچنان اختیار انجام مورد وکالت را خواهد داشت.

قرارداد وکالت چند نوع است؟

از منظر نوع یا حدود اختیارات، قرارداد وکالت به دو دسته تقسیم می‌شود:

1. وکالت مطلق (تام): 

   یعنی شخص وکیل را برای انجام تمام امور مالی و اداری خود نایب قرار می‌دهد و او برای انجام آنها نیازی به اجازه موکل نخواهد داشت که این شامل خرید و فروش اموال، پرداخت هزینه‌ها و … می‌شود. در این صورت نیز وکیل فقط اجازه اداره اموال موکل را دارد که در ماده ۶۶۱ قانون مدنی ذکر شده است.

2. وکالت مقیّد:

   در این نوع از قرارداد وکالت، وظایف وکیل در چارچوب موضوعی معیّن قرار می‌گیرد که باید در قرارداد مشخص باشد. مثلا فرد برای فروش خودروی خود فرد دیگری را وکیل قرار می‌دهد.

و از منظر دیگر وکالت به دو دسته ی وکالت حقوقی یا مدنی و وکالت دادگستری یا قضایی تقسیم می شود:

1. وکالت حقوقی یا مدنی:

   که به آن، وکالت دفترخانه ای نیز می گویند، قرارداد وکالتی است که هر شخصی، اعم از اقوام یا اشخاص غریبه، حتی بدون داشتن مدرک حقوق، می تواند عهده دار آن شود و به نیابت از موکل خود، در خصوص اموری که به او، وکالت داده شده، اقدام کنند.

   وکالت کاری و وکالت تام، در زمره این نوع از انواع قرارداد وکالت می باشد و در این نوع از انواع وکالت، وکیل نمی تواند در محاکم دادگستری، حاضر شده و اقدام به طرح دعوا یا دفاع برای موکل خود نماید. همچنین، وکالت نامه این نوع از انواع قرارداد وکالت، تنها در صورتی از وکیل، در مراجع اداری، پذیرفته می گردد که رسمی و دفترخانه ای باشد.

2. وکالت دادگستری یا قضایی:

   در این نوع از انواع قرارداد وکالت، که انعقاد آن، امروزه، در سامانه قرارداد الکترونیکی قوه قضاییه است، موکل، برای اقامه دعوا یا برای دفاع در امور حقوقی و کیفری خود، به یک وکیل پایه یک دادگستری، وکالت می دهد؛

   تا وکیل دادگستری، به نیابت از او، در مراجع قضایی و مورد نیاز حاضر شده و در خصوص امر مورد وکالت، اقدام به طرح دعوا یا دفاع از موکل خود نماید. وکالت نامه این نوع از انواع قرارداد وکالت، تنها در صورتی از وکیل، در مراجع قضایی و دادگستری، پذیرفته می گردد که وکیل، دارای پروانه وکالت معتبر بوده و مراحل وکیل پایه یک دادگستری شدن را طی کرده باشد.

دانلود دوره رایگان متون فقه مبحث وکالت

وکالت از منظر دیگری به 3 دسته ی وکالت؛ تعیینی، اتفاقی و تسخیری تقسیم می شود که هر کدام عبارت اند از:

وکالت تعیینی:

در این نوع وکالت، اشخاص به وکیل معین و انتخابی خود برای انجام امر یا اموری وکالت می دهند در این نوع وکالت هم به وکیل پایه یک دادگستری و هم به وکیل پایه دو دادگستری می توان وکالت داد.

وکالت اتفاقی:

در این نوع وکالت، اشخاصی که اطلاعات و معلومات حقوقی کافی برای وکالت دارند ولی وکیل نیستند می‌توانند برای خویشاوندان نسبی و سببی خود تا درجه دوم از طبقه سوم، سه نوبت در سال وکالت کنند که لازم است با اخذ مجوز از کانون وکلای محل انجام شود.

وکالت تسخیری:

در این نوع وکالت، از طرف دادگاه های کیفری برای دفاع از متهم در جرائمی که مجازات آن قصاص نفس، اعدام ،رجم و حبس ابد است و داشتن وکیل برای او ضرورت دارد ولی خود متهم وکیلی معرفی نکرده باشد یک وکیل دادگستری برای وکالت تعیین می شود.

بنابراین در جرائم با مجازات سنگین اگر متهم وکیل نداشته باشد دادگاه ها برای او وکیل تسخیری تعیین می کنند اما در جرایم منافی عفت متهم می تواند از قبول یا حضور وکیل امتناع ورزد.

شرایط انعقاد قرارداد وکالت چیست؟

شرایط قرارداد وکالت را می توان بر حسب انواع قرارداد وکالت، به شرایط عمومی مشترک میان آن ها و شرایط اختصاصی هریک از انواع قرارداد وکالت، تقسیم کرد که در ادامه شرایط هر یک از این دو دسته با در نظر گرفتن قانون مدنی، بیان خواهد شد.

در قرارداد وکالت حقوقی، قرارداد، باید به صورت رسمی و دفتر خانه ای تنظیم شده باشد، تاریخ انعقاد عقد وکالت و مدت آن، همچنین، کار مورد نظری که بابت انجام آن به دیگری، وکالت داده می شود و حدود اختیارات وکیل، کاملا مشخص شود.

در قرارداد وکالت قضایی یا همان قرارداد با وکیل دادگستری، وکیل، حتما باید دارای پروانه وکالت دادگستری باشد و حدود اختیارات او، با تصریح موارد مندرج در ماده 35 قانون آیین دادرسی مدنی، به دقت، تعیین شده باشد.

وکیل و موکل، هر دو از اهلیت لازم، اعم از عقل، بلوغ و رشد (در خصوص موارد مالی)، برخوردار بوده و با میل و رضای قلبی، همچنین با اختیار کامل، اقدام به ایجاب و قبول نمایند و قصد ایجاد عقد وکالت یا به عبارت حقوقی، قصد انشا داشته باشند؛ همچنین، به صراحت، موضوع عقد وکالت را مشخص کرده و برای امور مشروع و قانونی، اقدام به انعقاد این قرارداد نموده باشند.

به عنوان مثال موکل نمی‌تواند برای فروش خانه‌ای که هنوز در تملکش نیست به وکیل نیابت بدهد یا نمی‌تواند انجام سوگند در محکمه را به وکیل واگذار کند؛ زیرا این کار جزء اموری است که وکالت دادن در مورد آن بر اساس قانون ممکن نیست.

چگونگی تنظیم قرارداد وکالت

نحوه تنظیم قرارداد وکالت، در خصوص هریک از انواع قرارداد وکالت، متفاوت است که در ادامه، نحوه تنظیم هر یک از آن ها، به طور جداگانه، بیان خواهد شد.

نحوه تنظیم قرارداد وکالت حقوقی یا مدنی، به این صورت است که وکیل و موکل، باید با در دست داشتن مدارک لازم، اعم از مدارک هویتی، و اطلاعاتی نظیر اطلاعات پستی و شماره تماس، به دفترخانه، مراجعه کنند و پس از ذکر موضوع قرارداد و جزئیات و حدود وکالت به دفتر دار و تنظیم قرارداد توسط دفتردارِ دفترخانه، قرارداد را مطالعه و ذیل آن را انگشت زده و امضا نمایند.

نحوه تنظیم قرارداد وکالت قضایی، به این صورت می باشد که موکل به دفتر وکیل یا هر محلی که مورد توافق است، مراجعه نموده و پس از تعیین حدود وکالت، وکیل باید، قرارداد الکترونیکی وکالت را که امروزه، جایگزین قراردادهای کاغذی وکلا شده و ثبت آن در سامانه عدل ایران، توسط قوه قضاییه برای تمام وکلا الزامی گردیده را در پورتال مخصوص، تنظیم کند و در این روند، موکل نیز باید، کد ارسالی به شماره همراه خود را برای وکیل، قرائت کرده و بدین ترتیب، امضای الکترونیک و موافقت خود با قرارداد وکالت قضایی را اعلام نماید.

از آنجا که حدود وکالت در قرارداد وکالت الکترونیکی که مخصوص امور قضایی است، به طور معمول، توسط وکیل در سامانه درج می گردد و موکلین، صرفا بر حسب اعتماد، کد را آن هم بدون هیچگونه مطالعه و مشاهده مفاد قرارداد الکترونیک، برای وکیل می خوانند، پیشنهاد می شود، با توجه به سوء استفاده های احتمالی از این موضوع، موکلین، هنگام تنظیم قرارداد الکترونیک وکالت قضایی، در دفتر وکیل حضور داشته و پس از مطالعه قرارداد وکالت در پورتال وکیل، کد را برای او، قرائت کنند.

سامانه ثبت قرارداد الکترونیک برای وکلا

بر اساس بند (ش) تبصره ۶ قانون بودجه سال ۱۳۹۹ از آذر ماه سال ۱۳۹۹، وکلاء، مشاوران و سردفتران مکلف به ثبت قراردادهای خود با موکلین یا مشتریان در سامانه قرارداد الکترونیکی هستند. پس اهمیت موضوع ” سامانه ثبت قرارداد الکترونیک برای وکلا “ مشخص است. برابر قانون فوق از تاریخ ۱۳۹۹/۹/۱ قراردادهای مشمول فقط به صورت الکترونیکی معتبر و مورد پذیرش می‌باشد. در این راستا برای وکیل یک شناسه (یکتا) صادر می‌شود. که این شناسه، مبنای شناسایی وکیل خواهد بود.

با توجه به مطلب فوق دیگر نیازی به تنظیم قرارداد وکالت به صورت دستی و حضوری نیست و طرفین می‌توانند از طریق سامانه مذکور برای انعقاد قرارداد وکالت اقدام کنند.