مقدمه:
مالیات بر درآمد اتفاقی یکی از اقسام مالیات است که در قانون مالیات‌های مستقیم به آن پرداخته شده است. مالیات به عنوان یکی از درآمدهای پایدار دولت، همیشه مورد توجه بوده تا جایی که در کشورهای پیشرفته، سهم عمده‌ای از تولید ناخالص ملی را تشکیل می‌دهد. البته مالیات دارای انواع و اقسامی است که افراد مختلف جامعه ملزم به پرداخت آن هستند.
مالیات بر درآمد یکی از اقسام مالیات‌های مستقیم است که البته خود نیز دارای انواع مختلف است که یکی از آنها، مالیات بر درآمد اتفاقی است. در مالیات بر درآمد اتفاقی، دولت از درآمدهایی که برای اشخاص به شکلی اتفاقی رخ می‌دهد، مالیات اخذ می‌کند. مواردی مانند هبه یا جایزه و امثال آن، درآمد فرد حساب شده و بنابراین باید مالیات آن پرداخت شود. اگر شما نیز مایلید تا بیشتر در این باره بدانید، با ما در این مطلب از ستارکان وکالت همراه باشید.
مشاهده ی مطلب مالیات بر حقوق 1402 و نحوه ی محاسبه ی آن
مالیات بر درآمد اتفاقی چیست؟
مالیات بر درآمد اتفاقی در بودجه اکثر کشورها پیش بینی شده و اخیراً در ردیف بودجه کشور ما نیز قرار گرفته است. در تعریف درآمد اتفاقی طبق ماده 119 قانون مالیات‌های مستقیم، هر درآمدی که به‌صورت نقدی یا غیرنقدی که شخص حقیقی یا حقوقی به‌صورت بلاعوض و یا از طریق معاملات محاباتی (معامله‌ای که با ارزش غیرواقعی و مبلغ پایین انجام شود) یا به‌عنوان جایزه به دست آورد، آن شخص مشمول مالیات اتفاقی خواهد بود. اگر کسی مالی را در قبال دریافت چیزی به شخصی بدهد، یا کسی در قرعه‌کشی جایزه‌ای نصیبش شود نیز شخص منتفع مشمول این مالیات به نرخ مقرر در قانون خواهد بود.
در واقع هر فردی درآمدی معمول و متداول دارد که از راه اشتغال به یک شغل، حرفه یا پیشه به دست می‌آورد. اما در مالیات اتفاقی، همانگونه که از نامش پیداست، این درآمد معمول و متداول نبوده، بلکه ممکن است در طول زندگی یک شخص تنها یک بار اتفاق بیافتد. برای مثال، کسی که در بانک برنده جایزه شده است، این جایزه بخشی از درآمد اوست، اما شاید تنها یک بار در زندگی چنین شانسی به او رو کند. بنابراین چنین درآمدهایی را اتفاقی می نامیم و مالیات آن بر اساس قانون باید پرداخت شود.
میزان درآمدی که مشمول مالیات بر درآمد اتفاقی می‌شود
حالا که می دانیم درآمد اتفاقی چیست، باید بدانیم که چه میزان از درآمد اتفاقی مشمول مالیات می شود. برای مثال، اگر کسی ۱۰۰ میلیون تومان درآمد اتفاقی داشته باشد، چه مقدار از این مبلغ مشمول نرخ مالیات می شود.
بر اساس ماده ۱۲۰ قانون مالیات‌های مستقیم، صد درصد درآمد نقد حاصله مشمول مالیات بر درآمد اتفاقی خواهد بود. درصورتی‌که درآمد غیرنقدی باشد، به بهای روز، تحقق درآمد طبق مقررات این قانون تقویم می‌شود (یعنی ملاک درآمد برای دریافت مالیات، ارزش نقدی جنس در زمان کسب این درآمد غیرنقدی است)؛ مگر در مورد املاکی که در اجرای مفاد ماده ۶۴ این قانون، برای آنها ارزش معاملاتی تعیین شده است که در این صورت این ارزش، مأخذ محاسبه مالیات قرار خواهد گرفت.
در مورد صلح معوض و هبه معوض به استثنای مواردی که مشمول ماده ۶۳ این قانون می‌شود، درآمد مشمول مالیات عبارت خواهد بود از مابه‌التفاوت ارزش عوضین که بر اساس مقررات این ماده تعیین می‌شود، نسبت به طرف معامله‌ای که از آن منتفع شده است. برای مثال، اگر فردی خودرویی به ارزش یک میلیارد تومان را با زمینی به ارزش یک میلیارد و پانصد میلیون تومان صلح معوض کند، تنها مبلغ ۵۰۰ میلیون تومان که درآمد او از این صلح بوده، مشمول مالیات با نرخ قانونی خواهد بود.
پس به طور خلاصه می‌توان گفت میزان درآمد مشمول مالیات در قانون بدین شرح است:
- در مورد وجه نقد: ۱۰۰ درصد درآمد؛
- در مورد مال غیرنقد: ۱۰۰ درصد نرخ روز تحقق درآمد؛
- در مورد صلح معوض و هبه معوض: تفاوت ارزش نقدی دو مالی که با هم صلح یا هبه شده‌اند.
باید توجه داشت که این میزان با نرخ مالیات متفاوت است. یعنی اگر مثلا فردی ۲۰۰ میلیون تومان درآمد اتفاقی داشته باشد، تمام آن مشمول مالیات خواهد بود. اما این بدان معنا نیست که باید این مقدار به دولت بابت مالیات پرداخت کند. بلکه برای مثال ممکن است ۱۰ درصد از این مبلغ به عنوان مالیات تعیین شود که مبلغ ۲۰ میلیون تومان خواهد بود.
معافیت‌های مالیات بر درآمد اتفاقی
قانون‌گذار برای رعایت انصاف و عدالت و همچنین سیاست‌گذاری صحیح اقتصادی، معمولا از معافیت‌های مالیاتی استفاده می‌کند. در مورد مالیات بر درآمد اتفاقی نیز، بر اساس ماده ۱۲۷ قانون مالیات‌های مستقیم، موارد زیر مشمول مالیات اتفاقی نخواهد بود:
- کمک‌های نقدی و غیرنقدی بلاعوض سازمان‌های خیریه یا عام‌المنفعه یا وزارتخانه‌ها یا موسسات دولتی و شرکت‌های دولتی یا شهرداری‌ها یا نهادهای انقلاب اسلامی به اشخاص حقیقی غیر از مواردی که مشمول مالیات فصل حقوق است. برای مثال، اگر کسی تحت پوشش کمیته امداد بود، درآمدی که این کمیته به او پرداخت می‌کند، مشمول مالیات نمی‌شود.
- وجوه یا کمک‌های مالی اهدایی به خسارت‌دیدگان جنگ، زلزله، سیل، آتش‌سوزی و یا حوادث غیرمترقبه دیگر.
- جوایزی که دولت برای تشویق صادرات و تولید و خرید محصولات کشاورزی پرداخت می‌کند.
- کمک‌های بلاعوض دولتی به شرکت‌های دانش بنیان و واحدهای فناور مستقر در مراکز رشد و پارک‌های علم و فناوری با هدف توسعه فناوری.
البته باید توجه داشت که ضوابط اجرایی دو مورد اول، بر اساس آیین‌نامه مخصوص آن خواهد بود.
نرخ مالیات بر درآمد اتفاقی
بر اساس قانون، نرخ مالیات بر درآمد اتفاقی در مورد اشخاص حقیقی بر اساس ماده ۱۳۱ قانون مالیات‌های مستقیم خواهد بود. بر اساس این ماده، نرخ مالیات بر درآمد اشخاص حقیقی به استثنای مواردی که طبق مقررات این قانون دارای نرخ جداگانه‌ای هستند، به شرح زیر است:
- تا میزان پانصد میلیون (۵۰۰,۰۰۰,۰۰۰) ریال درآمد، مشمول مالیات سالانه به نرخ پانزده درصد (%۱۵)؛
- نسبت به مازاد پانصد میلیون (۵۰۰,۰۰۰,۰۰۰) ریال تا میزان یک میلیارد (۱,۰۰۰,۰۰۰,۰۰۰) ریال درآمد، مشمول مالیات سالانه به نرخ بیست درصد (۲۰%)؛
- نسبت به مازاد یک میلیارد (۱,۰۰۰,۰۰۰,۰۰۰) ریال درآمد، مشمول مالیات سالانه به نرخ بیست و پنج درصد (۲۵%)
همچنین درخصوص نرخ مالیات بردرآمد اتفاقی اشخاص حقوقی، باتوجه به رای اکثریت صورتجلسه شماره ۲۰۱/۱۴۳۰۲ مورخ ۱۳۸۸/۰۸/۰۳ شورای عالی مالیاتی و نظر به این که بر اساس ماده ۱۲۸ قانون مالیات‌های مستقیم، درآمد مشمول مالیات اشخاص حقوقی ناشی از درآمدهای اتفاقی از طریق رسیدگی به دفاتر تشخیص داده می‌شود و مالیات‌هایی که طبق مقررات این فصل در منبع پرداخت می‌گردد، به عنوان پیش‌پرداخت مالیات آنها منظور خواهد شد. بنابراین درآمد مشمول مالیات اشخاص حقوقی ناشی از درآمدهای اتفاقی براساس ماده ۱۰۵ قانون فوق‌الذکر، مشمول مالیات به نرخ بیست و پنج درصد (۲۵%) خواهد بود.
نحوه محاسبه مالیات بر درآمد اتفاقی
برای محاسبه درآمد اتفاقی ابتدا باید میزان درآمد اتفاقی را محاسبه کرد که در بالا توضیح داده شد. سپس اگر فرد دارای معافیتی است، باید این معافیت از میزان درآمد اتفاقی کسر گردد. آن گاه بر اساس این که شخص حقیقی است یا شخص حقوقی، با توجه به نرخ گفته‌شده در فوق، مالیات را محاسبه کرد.
