اخبار و مقالات

مقدمه:

دعوی تقابل از جمله دعاوی طاری است که خوانده می تواند تا پایان جلسه اول دادرسی، به شرط آنکه ادعای او با دعوای اصلی هم منشا باشد و یا ارتباط کامل داشته باشد، در دادگاه رسیدگی کننده دعوی اصلی در مقابل دعوای خواهان، آن را مطرح کند. در این شرایط دادگاه به مراحل هر دو دعوا به شکل توامان رسیدگی می کند و حکم مقتضی را با توجه به مدارک صادر می کند.

مشاهده ی دوره ی آیین دادرسی مدنی

به طور معمول روند رسیدگی در دعوای حقوقی به این شکل است که، خواهانی که مدعی حقی برای خود است، با ثبت دادخواست و ارسال آن به دادگاه از طریق دفاتر خدمات قضایی خواسته خود را مطرح می کند و دادگاه نیز پس از بررسی پرونده و استماع اظهارات طرفین رای مقتضی صادر می نماید.

گاهی در دعوی مطرح شده اتفاق می افتد که خوانده در مقابل ادعای خواهان اقدام به طرح دعوی متقابل می کند که با دعوای خواهان هم منشا بوده و یا دارای ارتباط کامل است تا به این شکل روند رسیدگی را تغییر دهد، به همین جهت آگاهی از شرایط و مراحل دعوی متقابل اهمیت زیادی دارد تا طرف دعوا بداند در چه حالت و شرایطی می تواند در مقابل ادعای خواهان دعوی تقابل طرح کند.

 در این مطلب از ستارگان وکالت به این پرسش که شرایط دعوی تقابل چیست پاسخ داده خواهد شد، مراحل و نحوه طرح، مدارک لازم و هزینه دادرسی در دعوی تقابل بیان می شود.

شرایط دعوی تقابل:

دعوی تقابل، در واقع دعوایی است که، توسط خوانده دعوا و تا پایان اولین جلسه دادرسی مطرح می شود و با دعوای اصلی مرتبط یا دارای منشاء مشترک است. این دعوا در واقع راهکاری است که از جانب خوانده، مطرح شده و امکان دارد سرنوشت پرونده را  تغییر دهد و حتی گاهی خواهانِ دعوای اصلی را از ادامه روند رسیدگی منصرف کند.

بر اساس ماده 141 قانون آیین دادرسی مدنی: “خوانده می‌ تواند در مقابل ادعای خواهان اقامه دعوا نماید. چنین دعوایی در صورتی که با دعوای اصلی ناشی از یک منشاء بوده یا ارتباط کامل داشته باشد، دعوای متقابل نامیده شده و تواما رسیدگی می‌ شود و چنانچه دعوای متقابل نباشد، در دادگاه صالح به طور جداگانه رسیدگی خواهد شد. بین دو دعوا وقتی ارتباط کامل موجود است که اتخاذ تصمیم در هر یک موثر در دیگری باشد.”

برای رسیدگی همزمان یکی از مهمترین شرایط این است که هر دو دعوا در صلاحیت ذاتی یک دادگاه باشد. بنابراین اگر صلاحیت رسیدگی به یک دعوا در دادگاه کیفری و دیگری در صلاحیت دادگاه حقوقی باشد، نمی توان به هر دو دعوا به صورت توامان رسیدگی کرد. دیگر اینکه مطابق ماده قانونی ذکر شده، دعوا باید دارای منشا مشترک باشد و دیگر اینکه دعوی تقابل قابلیت طرح در محاکم دادگستری را داشته باشد. اما شرایط طرح دعوای تقابل چیست؟

از شرایط اساسی طرح دعوای تقابل این است که، دعوا باید توسط خوانده یا وکیل او مطرح شود، حال سوال اینجاست که آیا مجلوب ثالث که به دادرسی جلب می شود نیز می تواند اقدام به طرح دعوای تقابل کند؟ در پاسخ به این پرسش باید قائل به تفکیک شد.

مطابق ماده 139 قانون آیین دادرسی مدنی : “شخص ثالث که جلب می‌ شود، خوانده محسوب و تمام مقررات راجع به خوانده درباره او جاری است. هر گاه دادگاه احراز کند که جلب شخص ثالث به منظور تاخیر رسیدگی است، می‌ تواند دادخواست جلب را از دادخواست اصلی تفکیک کرده و به هریک جداگانه رسیدگی کند.” مطابق ماده ذکر شده، مجلوب ثالث خوانده دعوا محسوب می شود، پس تمام قوانین در مورد خوانده در مورد او نیز صادق است.

در نتیجه وی می تواند دعوای تقابل مطرح نماید، البته این در موردی است که مجلوب ثالث در دعوی برای خود مدعی حق مستقلی است، ولی در مواردی که مجلوب ثالث به منظور تقویت موضع جالب به دادرسی جلب شده باشد، نمی تواند مشمول عنوان خوانده قرار گیرد. همین حکم در مورد خواندگان دعوای وارد ثالث نیز جاری است.

شرط بعدی که پیش از این نیز در ماده 141 قانون آیین دادرسی مدنی مورد بررسی قرار گرفت، هم منشا بودن یا ارتباط کامل دو دعوا با یکدیگر است. منظور از ارتباط کامل مطابق ماده 141 قانون آیین دادرسی مدنی این است که، تصمیم گیری در یک دعوا موثر در دعوای دیگر باشد. پس ممکن است دعوای خوانده دارای منشاء واحد نباشد ولی با دعوای اصلی ارتباط کامل داشته باشد.

مهلت اقامه دعوای تقابل:

به موجب ماده 143 قانون آیین دادرسی مدنی :” دادخواست دعوای متقابل باید تا پایان اولین جلسه دادرسی تقدیم شود و اگرخواهان دعوای متقابل را در جلسه دادرسی اقامه نماید، خوانده می‌ تواند برای تهیه پاسخ و ادله خود تاخیر جلسه را درخواست نماید. شرایط و موارد رد یا ابطال دادخواست همانند مقررات دادخواست اصلی خواهد بود.”

با توجه به مفاد ماده مذکور، طرح دعوی تقابل تا پایان اولین جلسه دادرسی به عمل می آید و با توجه به عبارت تا پایان اولین جلسه، طرح دعوای تقابل قبل از جلسه اول نیز بلامانع است و در صورتی که فرصت کافی برای ابلاغ به خوانده وجود داشته باشد، رسیدگی به دعوی تقابل نیز در همان جلسه صورت خواهد گرفت، در غیر این صورت خوانده تاخیر جلسه را درخواست می کند تا به هر دو دعوا در یک جلسه رسیدگی شود. طرح دعوای تقابل تنها در مرحله بدوی امکان پذیر است.

نکته مهم دیگر از شرایط دعوای تقابل، تنظیم دادخواست برای آن است، چرا که به موجب ماده 142 قانون آیین دادرسی مدنی که مقرر می دارد: “دعوای متقابل به موجب دادخواست اقامه می‌ شود، لیکن دعاوی تهاتر، صلح، فسخ، رد خواسته و امثال آن که برای دفاع از دعوای اصلی اظهار می‌ شود، دعوای متقابل محسوب نمی‌ شود و نیاز به تقدیم دادخواست جداگانه ندارد.” دعوای متقابل به موجب دادخواست به عمل می آید و تمام شرایط دادخواست را دارا می باشد.

مراحل و نحوه طرح دعوی تقابل

در بخش قبلی در مورد شرایط در دعاوی تقابل توضیح داده شد و مشخص شد که خوانده در چه صورت و با لحاظ چه شرایطی می تواند اقدام به اقامه دعوای تقابل کند. حال سوال اینجاست که مراحل و نحوه طرح دعوی تقابل چگونه است، آنچه مسلم است اولین گام از مراحل طرح دعوا ثبت نام در سامانه ثنا می باشد، که به شکل حضوری با مراجعه به دفاتر خدمات الکترونیک قضایی و غیرحضوری از طریق سایت adliran.ir امکان پذیر است.

در مرحله بعد لازم است فرد اقدام به تنظیم دادخواست متقابل کرده و آن را جهت ثبت و ارسال به دادگاه صالح که همان دادگاه رسیدگی کننده به دعوای اصلی است، ارسال نماید. ناگفته نماند مهلت ارسال دادخواست تا پایان اولین جلسه رسیدگی است.

پس از ارسال دادخواست در صورتی که دعوا دارای منشا واحد یا ارتباط کامل با دعوای اصلی باشد و دادخواست به شکلی مطرح شود که فرصت کافی برای ابلاغ به خوانده وجود داشته باشد، در همان جلسه رسیدگی خواهد شد، در غیر این صورت تاخیر جلسه توسط خوانده درخواست شده تا به هر دو دعوا در یک جلسه و به طور توامان رسیدگی شود.

دادگاه پس از بررسی دلایل و مدارک و استماع اظهارات طرفین رای مقتضی صادر خواهد کرد که طرفین دعوا در صورت معترض بودن به رای می توانند، اعتراض خود را در مواعد مقرر در تصمیم نهایی دادگاه مطرح نمایند.

مدارک لازم برای طرح دعوی تقابل

سوالی که ممکن است در ذهن خوانده دعوا که قصد طرح دعوای تقابل را دارد، بروز کند این است که، مدارک لازم برای طرح دعوی تقابل چیست؟ و به بیانی خوانده با ارائه چه مدارکی می تواند رای را به نفع خود تغییر دهد. ارائه مدارک در دعوای تقابل بستگی به دعوای طرح شده دارد.

به طور کلی می توان گفت، مدارک لازم برای طرح دعوی تقابل شامل مدارک هویتی و دادخواست تنظیمی از جانب متقاضی است، هم چنین می تواند به مدارک دیگر از جمله، اسناد و دلایل دال بر حقانیت و اثبات خواسته دعوای تقابل مانند سند مالکیت یا اجاره و … و اسناد و دلایل دال بر رد دعوای اصلی که می توان شامل، سند، شهادت شهود، توافق نامه و یا اقرار نامه باشد.

برای روشن تر شدن موضوع، آن را با ذکر یک مثال مطرح می کنیم. فرض بر این است شخصی برای رفع تصرف از ملک خود، دعوای خلع ید مطرح می نماید، خوانده دعوا نیز در مقابل این ادعا، به استناد توافق نامه ای که قبلا بین طرفین به امضا رسیده دعوای تقابل اثبات مالکیت طرح می نماید و ادعا می کند که خواهان، این ملک را طی این توافق نامه به وی هبه کرده است، دادگاه در این حالت، به طور توامان به هر دو ادعا در یک جلسه رسیدگی کرده و رای مقتضی صادر می نماید.

هزینه دعوی تقابل

 در پاسخ به این پرسش باید قائل به تفکیک شد، بین زمانی که دعوای تقابل مطرح شده مالی است یا غیرمالی.

اگر دعوای مطرح شده از دعاوی مالی باشد و ارزش خواسته تا مبلغ 200 میلیون ریال باشد، هزینه دادرسی 2/5 درصد و بیش از این مبلغ 3/5 درصد ارزش خواسته خواهد بود. اگر دعوا تقابل از دعاوی غیر مالی باشد، هزینه دادرسی آن بین 400,000 تا 1,800,000 هزار ریال خواهد بود.

البته در دعوای تقابل علاوه بر هزینه دادرسی لازم است شخص هزینه های مربوط به ثبت دادخواست در دفاتر خدمات قضایی را نیز به آن اضافه کند، همینطور اگر شخص بخواهد در مورد ادعای خود از کمک و راهنمایی وکیل دادگستری استفاده کند، باید هزینه های مربوط به آن را نیز در نظر بگیرد.